करिब छ वर्षपछि नेपाल सरकारले यसै महिना जारी गरेको १०० रुपैयाँको नयाँ नोटमा अङ्कित लिपुलेक, कालापानी र लिम्पियाधुरा समेटिएको नेपालको नयाँ आधिकारिक नक्सालाई लिएर भारतमा विरोध देखिएको छ।

तर नेपाल राष्ट्र ब्याङ्कका प्रवक्ता सरकारले २०७७ साल जेठ ५ गते नेपालको राजपत्रमा सूचना प्रकाशित गरेर आफ्नो नक्सा अद्यावधिक गरेसँगै सोही अनुसार एक सय रुपैयाँको छपाइ भएको बताउँछन्।

प्रवक्ता गुरुप्रसाद पौडेलले बीबीसीसँग भने: "अब छापिने प्रक्रियामा रहेका ५०, ५०० र १,००० रुपैयाँका नोटमा त्यसमा नेपालको नक्सा छैन। सयको नोटमा समेत पहिलो पटक नक्सा थपिएको होइन। नेपाल सरकारको निर्णय बमोजिम अद्यावधिक गरिएको मात्र हो।"

विगत पाँच वर्षयता उक्त नक्सा नेपालका निशान छापा, सरकारी कामकाज र विद्यालयमा अध्ययन-अध्यापनमा प्रचलनमा छ।

तर नयाँ नोट चलनचल्तीमा आएपछि व्यक्त प्रतिक्रियामध्ये एक भारतको प्रतिपक्षी दल इन्डिअन न्याश्नल कङ्ग्रेसले आफ्नो ट्विटमा "नयाँ १०० रुपैयाँको नोटमा राखिएको नेपालको नक्सामा धेरै भारतीय भूभागलाई आफ्नो दाबी गरिएको" भन्दै त्यस कार्यलाई "बिलकुलै सहन नसकिने" जनाएको छ।

जसमा भनिएको छ: "मोदी सरकारले नेपाललाई कडा स्वरमा जवाफ दिनुपर्छ।"

नेपालको अद्यावधिक नक्सा देखिने नोट चीनमा छापिनु संयोग कि स्वाभाविक

नयाँ नेपाली नक्सा अस्वीकार्य: भारत

सोसल मिडियामा भारतीयका रूपमा देखा परेका कैयौँ पोस्टहरूमा नेपालको यस कदमलाई प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी एवं विदेशमन्त्री एस जयशङ्करका कूटनीतिक अक्षमताका रूपमा टिप्पणी गरिएको छ भने अधिकांश भारतीय सञ्चारमाध्यमले यसबारे खबर छापेका छन्।

त्यसमा भारतीय भूमि राखेर नेपालले नोट जारी गरेको, भारतलाई चिढ्याएको लगायतका विवरण समेटिएका छन्।

पाँच वर्षअघि नेपालले नयाँ राजनीतिक नक्सा जारी गरेदेखि नै भारतले त्यसलाई अस्वीकार गर्दै आएको छ।

नेपाल राष्ट्र ब्याङ्क के भन्छ?

नेपाल राष्ट्र ब्याङ्कले सामान्यतः एक पटकमा ३ वर्षको मागलाई समेट्ने गरी नोटहरू छापिने गरेको जनाएको छ।

"जसअन्तर्गत यसपटक ३० करोड थान सय रुपैयाँका नोट छापिन्छन्," नेपाल राष्ट्र ब्याङ्कका प्रवक्ता गुरुप्रसाद पौडेलले बीबीसीसँग भने।

"राष्ट्र ब्याङ्कले निष्कासन गर्ने ७ प्रकारका नोटमध्ये अन्यमा नेपालको नक्सा अङ्कित छैन। एक र दुई रुपैयाँका सिक्कामा यसअघि नै नेपालको आधिकारिक नक्सा अङ्कित भइसकेका छ।"

केन्द्रीय ब्याङ्कले हाल ५, १०, २०, ५०, १००, ५०० र १,००० रुपैयाँका नोट निष्कासन गर्दै आएको छ।

के नेपालसँग लिपुलेक आफ्नो भएको दाबी गर्न पर्याप्त प्रमाण छन्? सीमाविद्‌हरू यसो भन्छन्

भारत-चीन पछिल्लो समझदारीप्रति नेपालमा प्रश्न, तर सरकार 'निश्चिन्त'

नोटबारे जयशङ्करले यसअघि के भनेका थिए

भारतीय सञ्चारमाध्यमहरूले सन् २०२४ को मे मा भारतको भुवनेश्वरमा आयोजित एक कार्यक्रममा भारतीय विदेशमन्त्री एस जयशङ्करले दिएको अभिव्यक्ति यतिखेर व्यापक रूपमा उद्धृत गरिएका छन्।

नेपालमा सय रुपैयाँको नयाँ नोट छाप्ने निर्णय भएपछि त्यसमा भारतको समेत दाबी भएका क्षेत्र समेटिएको नक्सा राखिनेबारे एक पत्रकारले सोधेका थिए।

जसमा जयशङ्करको जबाफ थियो: "मलाई लाग्छ यसमा हाम्रो अडान स्पष्ट छ। नेपालसँग हामीले हाम्रा सीमासम्बन्धी छलफलहरू स्थापित मञ्चहरूमार्फत गरिरहेका छौँ। र त्यसको बीचमा उनीहरूले एकतर्फी रूपमा आफ्ना उपाय चाले। तर आफ्नोतर्फ केही गर्दैमा त्यसले हामीहरूबीचको अवस्था वा धरातलीय यथार्थ फेर्दैन।"

चीनले आफ्नो देशको अद्यावधिक नक्सा सार्वजनिक गर्दा नेपालको पुरानै नक्सा राख्ने गरेको छ। जसले नेपालको नयाँ नक्साको अन्तर्राष्ट्रिय स्वीकार्यता बढाउन पहल नभएको भन्दै बारम्बार सरकारमाथि प्रश्न समेत उठ्ने गरेको छ।

कालापानी आफ्नो नक्सामा पारेपछि भारत भन्छ, '७० वर्षदेखि चलेको सीमा'

चीन-भारत सहमतिप्रति संसद्‌मा आक्रोश, चिनियाँ विज्ञको प्रतिक्रिया यस्तो छ

यसै वर्षको अगस्टमा लिपुलेक नाकाबाट व्यापार पुनः सञ्चालन गर्ने भारत-चीनको पछिल्लो सहमतिपछि उक्त भूमि आफ्नो "अभिन्न भूभाग" रहेको नेपाल सरकारले बताएको थियो।

तर त्यसको केही घण्टा बित्न नपाउँदै भारतीय पक्षले नेपाली टिप्पणीको प्रतिवाद गर्दै "भारत र चीनबीच लिपुलेकमार्फत सीमा व्यापार सन् १९५४ बाट सुरु भएर दशकौँदेखि चलिरहेको" बताएका थिए।

चिनियाँ विदेश मन्त्रालयले उक्त विषय नेपाल र भारत मिलेर सुल्झाउनुपर्ने बताउने गरेको छ।

नोट छाप्ने निर्णय पुरानो, कार्यान्वयन अहिले

२०७७ जेठमा प्रतिनिधि सभाले निशान छापमा नेपालको नयाँ नक्साको आकृति राख्न दर्ता गरिएको विधेयक उपस्थित सबै २५८ सांसदको मतसँगै पारित गरेको थियो। जसलाई राष्ट्रिय सभाले समेत पास गरेसँगै त्यो जारी भएको थियो।

नापी विभागले देशका अन्य ठाउँमा विवाद समाधान गरेर सीमा स्तम्भ गाड्ने र नक्साङ्कन गर्ने लगायतका कामहरू भइरहे पनि सुस्ता र कालापानीबारे विवादलाई मिलाउने जिम्मेवारी ११ वर्षअघि परराष्ट्रसचिव स्तरीय संयन्त्रलाई दिइएको थियो।

तर त्यसको बैठकमा यी विषयमा ठोस छलफल अघि बढ्ने गरेको पाइँदैन।

नेपाल राष्ट्र ब्याङ्कले यसअघि ०७६ असोज मा १०० रुपैयाँका नयाँ नोट छापेकामा २०८१ वैशाखमा नयाँ नक्सासहितका उक्त मूल्य अङ्कित नोट छाप्ने निर्णय गरेको थियो।

२०८२ साल मङ्सिर ११ गतेबाट उक्त नोट चलनचल्तीमा ल्याइएको राष्ट्र ब्याङ्कले जनाएको छ।

बीबीसी न्यूज नेपाली यूट्यूबमा पनि छ। हाम्रो च्यानल सब्स्क्राइब गर्न तथा प्रकाशित भिडिओहरू हेर्न यहाँ क्लिक गर्नुहोस्। तपाईँ फेसबुक, इन्स्टाग्राम र ट्विटरमा पनि हाम्रा सामग्री हेर्न सक्नुहुन्छ। अनि बीबीसी नेपाली सेवाको कार्यक्रम बेलुकी पौने नौ बजे रेडिओमा सोमवारदेखि शुक्रवारसम्म सुन्न सक्नुहुन्छ।