श्रीसद शिवाकोटी - Jan 20 2023 विषय प्रवेशः
सुरुङको बाटो ब्रजेश खनालद्वारा लिखित एक बाल उपन्यास हो । उपन्यासमा तीन जना साहसी बालकहरूले गरेको भ्रमण र खोजको बारेमा छ । ब्रजेश खनाल एक अभिनेता एवम् साहित्यकार पनि हुन् । यो बाहेक उनको अरु पुस्तक यायावर, जुनेली र साइड हिरो पनि प्रकाशित भइसकेका छन् । सुरुङको बाटो चाहिँ उनले बालबालिकाहरूको लागि लेखेकाे पुस्तक हो । पुस्तकमा चित्रहरू देवेन्द्र पाण्डेले बनाउनुभएकाे छ । परिचय पब्लिकेसनकाे प्रकाशन गरेकाे छ ।
विषयवस्तुः
यो कथाको सुरूमा सुत्रधारले सबैको परिचय दिन्छ | गाडी कमलकान्त नामक व्यक्तिले चलाइरहेका हुन्छन् र उनको छेउमा उनकी पत्नी मधु हुन्छिन् | पछाडी उनीहरूका छोरा इशान र इशानको सानोमामीको छोरा अभिषेक र छोरी अनिशा हुन्छन् | उनीहरूसँगै एउटा कुकुर जख्खु पनि हुन्छ | उनीहरू छुट्टि भएर घुम्नको लागि मुस्ताङ गएका हुन्छन् | त्यसपछि दुई वर्ष अगाडिको घटना सुत्रधारले भन्छ जब त्यही मुस्ताङको होटेलमा कसरी इशानले जख्खुलाई भेटाएर र पालेको थियो भनेर | फेरि सुत्रधार दुई बर्षपछि आएर बाँकी घटना भन्छ | उनीहरू मुस्ताङको होटेल पुग्न लागेका हुन्छन् जब इशानले एउटा कटेज देख्छ र बुबालाई गाडी रोक्न भन्छ | डाँडाको माथि ढुङ्गाले छोपिएको राम्रो कटेज देख्दा उनीहरू अचम्ममा पर्छन् र त्यहाँ को बस्छ भनेर उनीहरूमा जिज्ञासा पलाउँछ । त्यसैले उनीहरूले त्यहाँ हिडिरहेका एकजना स्थानप्य बासिन्दालाई त्यो कटेजको बारेमा सोध्छ्न् | ती मानिसले त्यहाँ कोही बस्दैन भन्छन् र थप जानकारीका लागि पासाङ बाजे कहाँ जाऊ भन्छन् | उनीहरू गाडीमा चड्ने बेला इशानले त्यो कटेजको झ्यालबाट अनौठो उज्यालो देख्छ र उसमा अझ जिज्ञासा पैदा हुन्छ | कमलकान्त र मधु तीनजना केटाकेटीलाई होटेलको म्यानेजर ओम काकाको जिम्मामा छोडेर कामको लागि अन्तै जान्छन् | भोलिपल्ट तीन जना पासाङ बाजे कहाँ जान्छन् र कटेजको बारेमा खोजखबर गर्छन् | उनले त्यहाँको चाबी त्यो कटेज सफा गर्ने दावा काकीसँग छ भन्छन् | यो जानकारीको आधारमा उनीहरू दावा काकी कहाँ गएर चाबी मागेर त्यहाँभित्र एक झलक हेर्छन् तर त्यहाँ कोही हुँदैन | तिनै जना शान्त हुन्छन् र होटेल फर्कन्छन् | होटेलमा उनीहरू खान बस्दा उनीहरूले विदेशीहरूले कटेज र दावाको बारेमा कुरा गरेको सुन्छन् | पछि उनीहरूले ती विदेशीहरूको रूमको झ्यालमा गएर सुन्दा कटेज आजै पुग्नु पर्ने कुरा गरे | उनीहरूको नियत राम्रो थिएन त्यसैले तीनजना बालकहरू रातारात जख्खुलाई लिएर कटेज जान्छन् | कटेजभित्र जाने उपाय खोज्दा जख्खुले सुरुङको बाटो भेटाउँछ र तिनै जना त्यहाँबाट भित्र कटेजमा जान्छन् र त्यहाँ एक सहवीर नामक मानिस भेटाउँछन् | केही कुराकानी हुनु अगाडि नै ती विदेशीहरू कटेजमा आइपुग्छन् | सहवीरले बालकहरूलाई अमूल्य कुरा दिने आँट्दा विदेशीहरू कटेजभित्र आएर सहवीर लगायत इशान, अभिषेक र अनिशालाई डोरीले बाँधेर मूर्ति लिएर भाग्छन् | तर इशानले त्यो हुनु पहिले नै जख्खुलाई “जा ओम काकालाई बोलाएर आ” भनेको हुन्छ | ३ -४ मिनेटपछि ओम काका आइपुग्छन् र पुलिसलाई खबर गर्छन् | सहवीर र केटाकेटीहरूको डोरी खोलेर होटेल लिएर जान्छन् र सहवीरलाई सबै कुरा भन्न लागाउँछन् | १० बर्ष पहिले सहवीर टुक्चेमा चाबी बनाउने काम गर्दा रहेछन् | ऊ हराएको चाबीको नक्कली चाबी बनाउन सक्दा रहेछन् | एक दिन जोजेफ नाम गरेको एक विदेशी आएर उसलाई ‘ तिमी र म मिलेर मालामाल हुन सक्छौँ’ भनेको रहेछ | सहवीरले कसरी भनेर सोध्दा उसले तल एउटा घरमा महँगो मूर्ति छ । म तिमीलाई त्यसको आधा पैसा दिन्छु तिमी त्यहाँको चाबी बनाएर मूर्ति ल्याऊ भन्छ | सहवीरले भने जस्तै गर्छ तर त्यहाँ दुईटा मूर्ति हुन्छन् | उसले जोजेफले साँचै मलाई पैसा देला कि नदेला भन्ठानेर उसले नक्कली मूर्ति लग्छ | पैसा दिए सक्कली पनि दिने बिचारले ऊ जोजफकहाँ पुग्छ तर जोजेफले उसलाई रडले हानेर बेहोस पारेर मूर्ति लिएर फरार हुन्छ | सहवीर जेलमा १० बर्ष बस्नुपर्छ र १० बर्ष बसेर बाहिर निस्किदा जोजेफ उसलाई कुरिरहेको हुन्छ | त्यसैले ऊ भागेर त्यो कटेजमा गएर लुकेको हुँदो रहेछ | पछि पुलिसले जोजेफलाई पकड्छ र केटाकेटीहरू खुसी हुन्छन् | त्यति नै खेर इशानको बुबाआमा आउँछन र ओमलाई ‘ बच्चाहरूले बिघ्न त गरेनन् नि ’ भनेर सोध्छन् तर सबैजना हाँस्छ्न् |
परिवेशः
यो कथामा काठमाडौँका पात्रहरू घुम्नको लागि मुस्ताङ जान्छन् त्यसैले यो कथाको परिवेश मुस्ताङगको होटेल र त्यहाँको कटेज वरिपरि छ | मुस्ताङ भनेको नेपालको हिमाली क्षेत्रमा पर्ने एक धार्मिक र पर्यटकीय स्थल हो | यस कथामा मुस्ताङमा भएकाे भौगोलिक विविधता, र त्यहाँको रमणीय दृश्यको बारे वर्णन गरिएको छ | त्यसैगरी मुस्ताङका विभिन्न ठाउहरू जस्तै जोमसोम, लेते, लार्जुङ, कोबाङ, टुक्चे, मार्फा आदि ठाउँको बारे पनि लेखिएको छ |
पात्रः
उपन्यासमा आएका पात्रहरू इशानको परिवार जसमा मधु (आमा), कमलकान्त (बुबा), अभिषेक (सानोमामीको छोरा) र अनिशा (अभिषेकको बहिनी) छन् | अमानवीय पात्रका रूपमा इशानको कुकुर जख्खु पनि छ | त्यसैगरी मुस्ताङको होटेलका मालिक ओम काका पनि छन् | यो कथामा सहायक पत्रको रुपमा पासाङ बाजे, दावा काकी, सहवीर छन् | यो कथाको खलपात्रको रूपमा बिदेशी जोजफ र उसको गाइड बलबहादुर छन् |
मूलभावः
यो कथाले हामीलाई कसरी साहसी भएर काम गर्ने र कस्तो परिस्थितिमा के गर्ने भनेर ज्ञान दिन्छ | यदि इशान र अभिषेकले हिम्मत नगरेको भए जोजफको जीत हुन्थ्यो र सहवीरले कहिले पनि न्याय पाउदैनथे | यो कथाले कुकुर पाल्नुको महत्त्व पनि राम्ररी भनेको छ | त्यो कुकुर नभएको भए इशान र उसका साथीहरू त्यही कटेजमा फस्ठे र नराम्रो घटना घट्न सक्थ्यो | केटाकेटीहरूको स्वभाव जिज्ञासु हुन्छ र त्यो जिज्ञासा पुरा नभएसम्म उनीहरूलाई खुल्दुली भइराख्छ भन्ने कुरा पनि यो कथाले दर्शाएको छ | यो कथाले सत्यको सधैँ जीत हुन्छ पनि भन्न खोजेको छ |
निष्कर्षः
बिदाको बेलामा अभिभावकले आफ्ना केटाकेटीलाई मनोरञ्जनको लागि घुमाउन लैजानु पर्ने, आफ्नो छोराछोरीको इच्छा बुझ्नु पर्ने, विदेशभन्दा पहिले स्वदेश घुम्नुपर्ने, मानिस र कुकुरबिचको सम्बन्ध, घुम्न जाँदा गरिने अवलोकन आदिको बारेमा खुलस्त रूपमा लेखिएको यो बाल उपन्यास मलाई सारै राम्रो लाग्यो | यो कथा पढेर मैले केही कुरामा कौतुहलता भए निडर भएर त्यसको बारेमा सोधखोज गर्नुपर्छ भन्ने कुरा सिक्ने अवसर पाएँ | यो कथा पढिसकेपछि एकपटक मुस्ताङ घुम्न जसरी भए नि जानुपर्छ भन्ने विचार सबै पाठकको मन मा आउँछ | मैले यो ‘सुरुङको बाटो’ भन्ने किताब विद्यार्थी र अभिभावकले पनि पढ्नु पर्ने सुझाव दिन्छु | यो किताब रमाइलो हुनुको साथै हामीलाई ज्ञान पनि दिन्छ |
श्रीसद शिवाकोटी
कक्षा ८ ‘गाैरिशङ्कर’
डियरवाक सिफल स्कुल
Liked by:
