अमु शाक्य - Jul 14 2023 विषय प्रवेश
कति धुनु गधाहरूलाई नामक पुस्तक लक्ष्मण गाम्नागेद्वारा लिखित हाँस्यव्यङ्ग्य निबन्ध सङ्ग्रहको पुस्तक हो । यस पुस्तकलवई मञ्जरी पब्लिकेशन द्वारा प्रकाशित गरिएको हो । यसको आवरण सज्जा टाइम्स क्रियेशनद्वारा बनाइएको हो र आवरण चित्र दीपक गौतमद्वारा बनाइएको हो । यस पुस्तकको कृति स्वामित्व अर्थात् सर्वाधिकार लेखकमा रहेको छ । यस निबन्ध सङ्ग्रहमा २८ पाठ रहेका छन् भने १३६ पृष्ठहरू रहेका छन् । यस पुस्तकको भाषाशैली व्यङ्गात्मक रहेको छ ।
विषयवस्तु
गोडा फाट् ! स तर्क !
यस निबन्धमा देशको अकिञ्चनको साथसाथै मानिसले जीवनमा भोग गर्ने कष्टहरूको चित्रण गरिएको छ । यस निबन्धमा सूर्योदयपछि सूर्यास्त पनि आउँछ भनेरसमेत भन्न खोजिएको छ । अर्थात क्षणिक सुखपछि क्षणिक दुःख पनि जीवनमा आउँछन् । तर जति दुःख आए पनि खुशी हुनैपर्छ । जति रुन मन लागे पनि हास्नु नै पर्छ र जति अन्धकार भए पनि उज्यालो अवश्य आउँछ भन्न खोजिएको छ । दुःखको जीवन नरहे जीवन आनन्ददायी नहुने पनि भनिएकाे छ ।
बेकुफ अनुहारहरूः
यस निबन्धमा ३ जना प्रमुख पात्रहरू रहेका छन् । स्वयम् लेखक, घनश्याम दाइ र ज्ञानबहादुर गुरागाई । लेखकले ती सबैको संक्षिप्त कथा लेख्दै छ । प्रारम्भमा लेखकले आफ्नै थोरै कुरा राख्छ । उनी शुरुमा त आफू जन्मेकोमा नै खुशी छैनन् र बाआमाले पढाइ लेखाइ गराएकोमा झन् खुशी छैनन् । धेरै पढेलेखेका भए तापनि उनले बाआमाको हातमा रु १००० पनि दिन सकेका छैनन् । पेसाले उनी एक लेखक थिए । उनी पनि घनश्याम दाइ र ज्ञानबहादुर जस्तो आनन्ददायी जीवन बिताउन चाहन्थे तर उनका लागि त्यो अप्राप्य नै छ । मात्र उनले उनको कथा मात्र लेख्न सक्छ । घनश्यामको कथा यस्तो छ ।
घनश्याम गाउँभरिको फटाहा राजा हो । उनको कसैप्रति पनि आदरको भाव छैन । कक्षा ९ मा पढ्दै गर्दा कक्षा ७ की किशोरीलाई नकरात्मक लोचनले समात्ने प्रयत्न गरेको होम सरले देखेका थिए । उनलाई सजायका रुपमा आफ्नो घुडामा टेकाएका थिए । त्यसको बदला लिन एकान्तमा होम सरको घुडाँमा इट्टाले हानेर उनी फरार भएका थिए । त्यसको १५ वर्षपछि उनलाई काठमाडौंमा भेटेका थिए । १२ वर्ष दिल्लीमा सुनको काम गर्नाले उनको प्रतिष्ठा अर्कै रहेको थियो । त्यसपछि खातेपिते, आतेजाते सबै उनकै घरमा हुन्थ्यो ।
ज्ञानबहादुर पनि उस्तै थियो । न उनले तास खेल्न छोड्छ, न मद्यपान गर्न छोड्छ, न त श्रीमतीलाई कुटपिट गरी महिला हिंसा गर्नै छोड्छ । उनलाई केही कुराको पनि परवाह हुँदैन । सधै लम्पसार परी आनन्ददायी जीवन बिताउँछ ।
लेखकलाई पनि यी नमुनाहरू जस्तो आनन्ददायी जीवन बिताउन मन लाग्थ्यो तर उनका लागि त्यो क्षण उड्दो चरो खसाल्नु सरह हो ।
असफल दाम्पत्य जीवनः
यस निबन्धमा प्रमुख पात्रमा लोग्ने र स्वास्नी नै रहेको छ । यस निबन्धमा यथार्थता केही दर्साइएको छैन । यो एक कल्पनात्मक निवन्ध मात्र हो । यसमा लोग्नेले श्रीमतीसँग झगडा गर्न पाउँदा कति बेस हुँदो हो भन्ने थान्छन् । १५ वर्षको अवधिसम्म पनि द्वन्द्व झगडा नभएको कारण गतिहीन, प्राणहीन् दाम्पत्य जीवन भएको लोग्नेले ठान्छ ।
हाम्रो प्यारो बालभरियाः
एक बाबुले आफ्नो छोरालाई प्रेमपूर्वक म्वाई खान चाहन्छ, आफ्नो गोडमा उठाउँ जस्तो लाग्छ तर त्यसको अवरोध छोराको होमवर्क हो । त्यो छोरा दिनभर पढाइलेखाइमा नै व्यस्त रहन्छ । अरु बच्चाले बालपनमा गर्न पाएको मज्जा उसले गर्नै पाएको थिएन । बिहान ५ बजे बाध्य भई उठ्नुपर्छ । दुध पिउनुपर्छ, आमाको हातबाट कोच्याई, कोच्याई खाना खानुपर्छ, ड्रेस लगाउनुपर्छ र बसमा बसेर स्कुल जानुपर्छ । स्कुलमा पुगेर घोट्टिनुपर्छ र शीघ्रातिशीघ्र स्कुलको खाना खाई फेरि पढ्न बस्नुपर्छ । फेरि घोट्टिनुपर्छ र घर फर्कि दर्जनौ गृहकार्य समाप्त गर्नुपर्छ ।
उनको मेहेनतलाई देखेर उनको बुबा विस्मित हुन्छन् र सोच्छन् कि उसैले जन्माएको हो कि कोही यन्त्रमानवले जन्माएको ।
आत्माको शान्तिको लागिः
निबन्धमा लेखकले देशको स्थितिको कल्पना गरेका छन् । आत्माको मोक्षभूमि वा निमार्णको वासस्थानको निमित्त राष्ट्रको समुन्नति अपरिहार्य थानेका छन् । बागमति र अन्य नेपालका प्रमुख नदीहरूको विषेश चित्रण यसमा गरिएको छ । उनले यस निबन्धमा गरेको कल्पना झै यर्थातमा पनि राष्ट्रको त्यस्तै विकास भए सर्वोत्तम हुन्छ भन्ने लेखकले यस निवन्धमा समाविष्ट गरेका छन् । देश ऐश्वर्य, प्रभुत्वको प्रतीक मानिने राजनीतिज्ञ, कार्यकर्ताहरू नभए पनि सीमित मात्रामा देश र पूर्वाधारको विकास भए सारा जनताको मुहारमा प्रफुल्लताको भाव आउने उनले यस निबन्धमा बताउन गरेका छन् ।
भोले, डोले, चिरे र हाम्रो चौर
विद्यालयले पर्यावरण सन्तुलनको कार्यक्रम सञ्चालन गरेको हुन्छ । सो कार्यक्रम सफल बनाउन संलग्न हुने विद्यार्थीहरू निकै कम हुन्थे । अरु सबै विद्यार्थीहरू अनावश्यक काममा नै अस्तव्यस्त थिए । त्यस विद्यालयको विद्यार्थीहरूको वर्णन यसमा गरिएको छ । कोही विद्यार्थीहरू महिलालाई छेड्ने, जिस्काउने गर्दथे भने कोही विद्यार्थीहरू अरुको नाममा लभ लेटर लेखेर महिलाको व्यागमा टाँस्ने काम गर्थे । इमान्दार विद्यार्थीहरू बिरलै भेटिन्थ्यो भने १०१ विद्यार्थीहरू खत्तम खालका हुन्थे । यहाँ पर्यावरण सन्तुलन कार्यमा तैनाथ नहुने प्रवृतिले देशमा भाषण मात्र छाड्ने राजनीतिक कार्यकर्तालाई व्यङ्गय गरिएको छ ।
सिध्याउने भए मलाई
यस निबन्धमा मूलतः सोझासीधा जनताकहरूलाई ठग्ने प्रवृतिको चित्रण गरिएको छ । म पात्र आफ्नो कार्यकक्षमा काम गर्दै हुन्थ्यो र मान्छेहरू आई चन्दा माग्ने, इच्छा विपरीत सामान भिडाउने, आफू अकिञ्चन भएको नाटक गरी पैसा असुल्ने गर्दछन् । म पात्रले सबैमा करुणाको भावले अरुसँग मागीमागी अन्यलाई सहयोग गर्छन् । अन्त्यमा केही सामान किन्न भुल्छन् जसले गर्दा उनको घरमा गृहद्वन्द्व हुन्छ । यसरी देशको सोझो जनतालाई लुटी राजनीतिक दलका ठूला पदका मान्छेहरू र सत्तासीनहरू मोज लुटिरहेका छन् । अकिञ्चन व्यक्तिहरूको सार्वभौमसत्ता संविधानमा मात्र स्थित भएको यस निवन्धको मूल व्यङ्य हो ।
यो घर हो
यस निबन्धमा धुलै धुलोले भरिपूर्ण एक घरको चित्रण गरिएको हुन्छ । त्यस घरको धाराले मेलन्ची पानीको अपेक्षा गरिरहेको हुन्छ । फोहर भ्यालढोकाले आफू सफा हुन इच्छा राखिरहेको हुन्छ । घरको तल क्यारमबोर्ड खेल्ने युवकले देशमा स्वरोजगारीको अपेक्षा गरिरहेको हुन्छ । यस आत्मपरक निबन्धमा लेखकले घरलाई देश र घरको मालिकलाई देशका अपेक्षाशील जनताहरूको भूमिका दिइएको छ ।
चाइन्जो के रे
यस निबन्धमा मूलतः मानिसहरूको ठेगोको वर्णन गरिएको छ । मानिसको ठेगो नै मानिसको व्यक्तित्व निर्धारण गर्ने तत्त्व हो भनेर यसमा समाविष्ट गरिएको छ । विशेषगरी राजनीतिमा लागेका राजनीतिज्ञहरूको ठेगोको प्रयोगले नेपाली भाषा भण्डार त उज्वल पारे तर देशको स्थिति समुज्वल पार्नुको सट्टा झन् खस्काएको यस निबन्धको मूल व्यङ्गय राजनीतिक कर्मचारीहरूमा मात्रै लागु नभईकन देशका सारा जनताहरूमा लागु हुन्छ ।
डाक्टरको बिगबिगी
डाक्टर भन्ने आधुनिक शव्द यस निबन्धको शीर्षक भए तापनि प्रचीन समाजमा रहेको प्रथाहरूको हालैको सम्पन्नतासँग तुलना गरिएको छ । म पात्रको एउटा बच्चा जन्मिन्छ । प्रारम्भमा छोरा जन्मिएको भनेर एक छिमेकी हर्षित हुन्छ जसले लैगिंक असमानता प्रकाश छर्दछ । मध्य भागमा बच्चालाई घाममा राख्न नहुने र प्राकृतिक घाम नहुने भएकोले कृत्रिम घामको सहाराले हुर्काउन पर्छ भन्ने जस्ता सामाजिक प्रथाहरूको प्रतिविम्व हो यो निबन्ध ।
आलाेचनात्मक विश्लेषण
निबन्धका जम्मा दुईवटा प्रकारहरू हुन्छन् भनेर हामी विद्यार्थीलाई पहिलादेखि ज्ञान भएको कुरा हो । ती हुन् आत्मपरक र वस्तुपरक निबन्ध । यस पुस्तकको बाहिरी आवरणमा अर्जुन पराजुलीले भने सरह लेखक गाम्नागेले पुष्प, भाष्कर, नक्षत्र जस्ता बस्तुहरूको निबन्ध लेख्दैनन् । यिनी उल्टा र व्यङ्यात्मक कुरा गर्ने भएकाले व्यङ्यात्मक निवन्ध लेख्दछन् । यसले प्रारम्भमा त हामी विद्यार्थीहरूलाई व्यङ्य र आत्मपरक निबन्धको प्रत्यक्ष सम्वन्ध भएकोले यस पुस्तकका निबन्धहरू पनि आत्मपरक नै होलान् भन्ने लाग्यो तर किताब भित्रका पानाहरू पत्ल्टाउँदै जाँदा न त आत्मपरक निबन्ध थियो । बस्तुपरक त दुरको कुरा भयो । यस पुस्तकले हामी विद्यार्थीहरूलाई निबन्धको बारेमा अन्वेषण गर्न अभिप्रेरित गरायो, उत्कण्ठाल जगायो । अन्तिममा यस पुस्तकका लेखक नै हास्यव्यङ्यात्मक निबन्धका निर्माता भनेर हाामीले निष्कर्ष टुङ्यायौं ।
निष्कर्ष तथा सिफारिस
यस हाँस्यव्यङ्ग्य निवन्धमा देश स्थिति, अकिञ्चनता, ठगी, सोझा जनताहरूका अपेक्षा, विकास, धर्म आदिलाई चित्रण गरिएको छ । यस पुस्तकको शीर्षक “कति धुनु गधालाई” ले नै उपकल्पना गर्न सकिन्छ कि भारी बोक्ने गधाहरू जति जनता र काम नगरी बस्ने गधा चाहिँ नेता । यसको तात्पर्य सबै राजनैतिक कार्यकर्तालाई गधा भन्न खोजिएको हैन यद्यपि अधिकांश राजनीतिकज्ञहरूको प्रवृति यस्तै छ । त्यसकारण म यो पुस्तक विशेषगरी युवावर्गहरू माझ सिफारिस गर्दछु । यसले बाैद्धिक पलायन निर्मूल पारी देशको हितका लागि केही गर्नुपर्छ भन्ने एक प्रकारको साहस युवावर्गहरूमा उत्पन्न हुन्छ ।
अमु शाक्य
कक्षा ९ ‘साइपाल’
डियरवाक सिफल स्कुल
Liked by:
