प्रतीक डङ्गाेल - Sep 16 2022 अमूल्य उपहार कथा सङ्ग्रह विजय चालिसे र जनकप्रसाद हुमागाईले लेखेका हुन। कथा सङ्ग्रहमा चित्रहरू बनाउने काम श्रीहरी श्रेष्ठले गरेको हुन् । यो पुस्तक नेपाल सरकार, शिक्षा मन्त्रालय, पाठ्क्रम विकास केन्द्रले प्रकाशन भएको हाे । कथा सङ्ग्रहमा दसवटा रमाइला रमाइला बाल कथाहरू छ्न् ।
विषयवस्तु:
कथाहरू:
दिपककाे काठमाडौँ यात्रा:
कथा सङ्ग्रहकाे पहिलाे कथामा दिपकले आफ्नो हजुरबासँग हिउँदको छुट्टीमा काठमाडौँ जाने कुरा गरे । हजुरबाले पनि हुन्छ भने । पुस लागेपछि दिपककाे छुट्टी पनि भयो । हजुरबाले फलेका सबै सुन्तला टिपी गाडीमा हाले । त्यही गाडीमा दीपक र हजुरबा बसी काठमाडौँतिर लागे। दिपक रमाइला दृश्यहरू हेर्दै काठमाणडौँको दक्षिण दिशामा अवस्थित बल्खुको फलफुल बजारमा पुगे । त्यहाँ सबै सुन्तला बेचेर दुबै कालिमाटीमा तरकारी बजारतिर गए । हजुरबाले कसरी कष्टमा परेर भए पनि सुन्तला खेती सुरु गरे भन्न थाले । उनलाई अहिले सबैले सुन्तला बाजे भन्छन् । उनले नै गाउँमा पहिले गरिबी हटाउन कम गर्न सुन्तला खेती गरेका रहेछन् । पहिले मानिसहरूले फलफुल खेती गरेर बेच्न नराम्रो मान्थे र नानाथरी कुरा भन्थे हजुरबालाई। पछि उनकै प्रगति देखेर सबैले खेती सुन्तला खेती सुरु गरेका रहेछन् । त्यसपछि उनीहरू हजुरबाका इष्टमित्र कहाँ गए । पेटीमा एक व्यक्तिले च्याउ बेच्दै थियो । एउटा मानिसले चार झोला च्याउ किनी लाग्यो। व्यापारीले त्यो पेसा बेच्न बाँकी भएका च्याउमा छोयो अनि ढोकेर गोजिमा राख्ने। दिपकले त्यो देखेर हजुरबालाई सोधे। हजुरबाले च्याउ धेरै बिक्री हुँदैन र बिक्री होला भनेर। अर्को दिन घुम्न गए र त्यसपछि आफ्नो घर गए ।
रमाइलो दण्ड:
काठमाडौँमा एउटा बाजा पसल थियो । पसलको मालिक धेरै राम्रो थियो । मालिक आफै सङ्गीतको उस्ताद थिए अनि बिहान र बेलुका अरुलाई सिकाउँथे । एउटा केटा सधैँ पसलमा रहेको बाजाहरू हेरिरहन्थ्याे । उस्तादले सोधे किन तिमी सधैँ यहाँ उभिन्छौ ? केटाले भन्याे, “मलाई सङ्गीत सिक्ने धेरै रहर छ तर बाआमासँग सुल्क तिर्ने पेसा छैन।” उस्तादले मसँग सङ्गत सिक्न आऊ भने । उसले हार्मोनियम धेरै मिहिनेतसँग सिके। केटाले उस्तादलाई भने मलाई छिट्टै साँचो दिनु म पसल खोलेर सफा गर्छु । उनले हुन्छ भने । केटाले एक घन्टाअगाडि पसल खोल्थ्यो। उस्ताद जाँदा पसल सफा हुन्थ्यो। एकदिन उस्ताद छिटो जाँदा पसल केटाले हार्मोनियम बजाउँदै रहेछ । केटा डरायो अनि माफी माग्यो । उस्तादले सजाय भन्दै हार्मोनियम उपहार दिए ।
कन्ठे कागको घमण्ड:
नर्वदाको टोलमा एउटा धवल थियो । त्यहाँ धेरै काग परेवाहरू थिए सबै आफ्नै बथानमा बस्थ्यो । एउटा घाँटीमा सेतो पेटीजस्तो भएको काग थियो । त्याे कागलाई सबैले कन्ठे काग भनेर चिन्थे । कन्ठे काग घमण्डी थियो र सबैलाई दु:ख दिन्थ्यो। परेवाहरू र उनका बच्चालाई पनि दु:ख दिन्थ्यो । एक दिन परेवाहरूलाई पनि दु:ख दिन्थे । एक दिन परेवाहरूले बचाउ गर्न खोज्दा कन्ठे कागले आफ्नो पखेटा गुमायो । त्यहाँ अरू कागहरू आए र के भयो भनेर सोधे । कन्ठे कागले आफू निर्दोष भएको साबित गर्न खोज्यो । परेवाले पनि पनि आफ्नो कुरा राख्यो। कुरा गम्भीर भएकाले अदालत जस्तै रखे। दुबै पक्षले आफ्नो कुरा राख्यो। कन्ठे काग गलत भएको कुरा अगाडि आयो। दुबै पक्ष मिल्ने कुरा आयो । कन्ठे कागले नमिल्ने भन्यो । परेवाले हामी मिल्न तयार छाैँ तर यो कागले हामीलाई दु:ख नदेओस् भन्यो । कागहरूले कन्ठे कागलाई धेरै सम्झाए । कन्ठे कागले अन्त्यमा मिल्न तयार भयाे र पछुतो पनि भो ।
अमूल्य उपहार:
सबिना, सङ्गीता र राजन भाइबहिनी थिए । तिनै जना धेरै मिहिनेती थिए । उनीहरूले आआफ्नाे खुत्रुकेमा खाजाको पैसा बचाएर राख्थे । पर्सि आमाको जन्मदिन थियो । तिनै जनाले उपहार दिने निधो गरे । सङ्गिताले किताब किन्ने, राजनले घडी र सबिनले मिठाइ किने । पर्सि उनीहरूले आमालाई मदत गरे । खाना पाकेपछि खाना खान बसे । उनीहरूले आआफ्नो उपहार ल्याए र जन्म दिनकाे शुभकामना भन्दै आमालाई दिए । आमा धेरै खुसी भइन्। सबिन र राजनले सोधे कुन उपहार सबैभन्दा राम्रो र बहुमूल्य छ ? आमाले भनिन् मिठाइ खाउँञ्जेलसम्म मात्र मीठो हुन्छ। घडीले समय देखाउँछ तर एक समयमा गएर बिग्रिरिन्छ तर किताबले देको ज्ञान सधैँ काम लाग्छ ।
साधु खरायो:
एउटा जङ्गलको कुटीभित्र एउटा खरायो बस्थ्यो । त्यो खरायो सही गलत प्रशस्त भन्न सकेकाले सबैले खरायोलाई साधु खरायोले आँपको भाउ खोजेर ल्यानु भने । चेलोले बजार गएर दस रुपियाँ भन्यो । साधुले महङ्गाे रहेछ होस् भन्नुभयो । एकदुई दिनपछि भाउ बिस रुपिया रहेछ चेलोले भन्यो । साधुले दोब्बर सस्तो छ ल्याऊ भन्नुभयो। साधुले दोब्बर सस्तो छ तर ल्याऊ भन्नुभयाे । चेलोले ल्यायो तर सस्तोलाई मङ्गो र मङ्गोलाई सस्तो भन्नुभएकोले धेरै सोच्यो। चिन्तामा ऊ दुब्लो भयाे । साधुले धेरै सोधेपछि उसले सबै भन्यो । साधुले भने त्यस्तो केही होइन । दस रुपिया भाउ हुँदा मसँग पाँच रुपियाँ थियो र बिस रुपियाँ हुँदा मसँग चालिस रुपियाँ थियो । त्यही भएर सस्तो र महङ्गाे भनेको ।
असल मित्र
कपुर र चन्दन दुबै मिल्ने साथी थिए । दुबै एकअर्कालाई भनेर काम गर्थे। दुबैजना पढाइ खेलकुद सबैमा राम्रा थिए र आफ्नो काम समयमा गर्थे । कपुर पढेर डाक्टर र चन्दन इन्जिनियर बन्न चाहन्थ्यो । एक दिन चन्दन क्याम्पस गएन र यसरी त जीवन विकास हुनै सक्दैन भनेर सोच्दै बस्यो। बाआमालाई सन्चो छैन त्यही भएर क्याम्पस गइनँ । भरे कपुर आएर सोध्यो तर चन्दन बोलेन । धेरै सोधेपछि उसले आफ्ना व्यथाहरू सुनायो । कपुरले कुरा बुझ्यो र उसले सम्झाउन खोज्यो। घर बसेर केही हुने छैन उल्टो सबैलाई पिर पर्छ । तिमीजस्तै मानिसहरूले मिहिनेत गर्याै भने मात्र देशकाे विकास हुन्छ। धेरै सम्झाएपछि उसले सत्य कुरा मनन गर्याे ।
परिश्रम नै तपस्या:
एकादेशमा जानुश्रुती नाम गरेका एक जना राजा थिए । उनले एउटा भोजनालयकाे निर्माण गर्न लगाएर सबैलाई निशूल्क खाना दिने आज्ञा दिए। जो आए पनि नखाईकन जान नदिनू भनी आज्ञा दिए । एक दिन एक ऋषि आए । उनलाई धेरै दक्षिणा लिनू र भोजन गरेर जानू भने तर उनले मानेनन् । यो कुरा राजा कहाँ पुग्यो । राजा र भोजन घरको कर्मचारी आश्रम ऋषिलाई भेट्न पुगे । ऋषि बगैँचामा काम गर्दै थिए जुन राजालाई अनौठो लाग्यो । राजाले उनलाई बहुमूल्य दक्षिणा दिन खोजे तर उनले मबिना मिहिनेत केही लिदिनँ, यसले मलाई अल्छी बनाउँछ भने । राजा, यो कुरा सुनेर नयाँ व्यवस्था गर्नतिर लागे । नयाँ व्यवस्थामा जो मानिस अशक्त, बिरामी, वृद्धहरू छन्, तिनले मात्र अब निशूल्क भाेजन पाउने छन् ।
ठग समातियो:
विक्रम र विराज आफ्नो काम आफै गर्थे । जहिलै घर समयमा आउँथे । एक दिन विराज घर आउन समय लाग्यो । आमा चिन्तित हुनभयाे । एकछिनपछि एउटा केटा आयो र विराटको दुर्घटना भयो भन्याे । अस्पतालमा छ दश हजार छिटो चाहिन्छ रे । मलाई दिनु म छिटो पुर्याइदिन्छु भन्यो । विक्रमले त्यस केटालाई कहिल्यै नदेखेकोले शङ्का लाग्यो बिक्रमलाई याद आयो कि दाइले रमेशकाेमा जान्छु र आउँन अबेला हुन्छ भनेको थियो । उसले आमालाई पर्खिनु भनेर रमेशलाई कल गरेर सबै कुर भन्यो । रमेशले घर जान हिडिसक्यो तर दुर्घटना भएकाे छैन जस्तै कुरा भयो । रमेश तुरुन्त विक्रमको घर गयो । विक्रमले प्रहरी काकालाई पनि सबै कुरा बताए र घर बोलाए । काका आए र केटालाई सोध्न थाले अनि त्यतिकैमा विराज आयो र सबै कुरा प्रष्ट भयो । प्राहरीले त्यो केटालाई समाते ।
सडकको महत्व
सगुनका आमाबाबाले मिहिनेत गरी एउटा घर बना ए। घरअगडि बगैँचा पनि बनाए र पर्खाल पनि लगाए । सरकारले त्यहाँ बाटो बन्ने ठाउँहरू खाली गर्ने आदेश दिए । उनीहरूको बगैँचा बिचमा आएका थिए र आफै हटाउने निधो गरे। दुई जनालाई खोजी गर्न लगाए। दुबै जनालाई काम सकिएपछि पैसा दिए तर एकजनालाई सय रुपिया धेरै दिनुभो । सगुनले त्यस बारेमा सोध्यो । उसले राम्ररी काम गरेकाले थप पैसा दिएकाे कुरा बुबाले प्रष्ट पारे । सगुनपछि अलि ठूलो भएपछि काम गर्न थाल्यो र बाटोले गर्दा मोटर ल्याउन सक्यो । एकदिन उसलाई हृदयघात भयाे तर बाटोले गर्दा एकैछिनमा एम्बुलेन्स आयो र उसकाे ज्यान बच्यो । उसले बाटोको महत्व बुझ्यो ।
सबैभन्दा महङ्गो ढुङ्गा
एक जना धनी किसान थिए । उनीसँग एउटा महङ्गो ढुङ्गा थियो । उनले ढुङ्गालाई सुरक्षित तबरले राख्न धेरै पैसा खर्च गरेका थिए । उनले त्यो सबैलाई दिखाउँथे। एक दिन एउटा बुढा किसानलाई देखाए । उनले पत्थरको फाइदा सोधे । धनी किसानले केही छैन भने । उनले भने, यो भन्दा महङ्गो ढुङगा त म देखाउँछु भन्दै आफ्नो गाउँ लगे । त्यहाँ एउटा बुढीआमा जाँतो चलाउँदै थिइन्। बुढा किसानले भने यही हो बहुमूल्य दुङ्गा किनभने यो कसैको जीविका हो र जीवन चलाउन मद्दत गर्छ। धनी किसानले भनेको कुरा बुझे र पत्थर बेचेर गाउँमा प्रगतिको काम गरे ।
निष्कर्ष:
‘अमूल्य उपहार’ दसवटा सामाजिक कथाहरूले बनेकाे कथा सङ्ग्रह हाे । कथामा हाम्रै समाजमा घटेका घटनाहरूलाई विषय बनाई कथाहरू निर्माण गरिएकाे छ । कथाले समाजमा विभिन्न वर्गका पात्रहरूकाे चरित्रहरूकाे वर्णन पनि गरेकाे छ । कक्षा सातमा अध्ययन गर्ने विद्यार्थीहरूका लागि याे कथा सङ्ग्रह उपयुक्त नै छ भन्ने मेराे विचार छ ।
नाम: प्रतीक डङ्गाेल
कक्षा: ८
डियरवाक सिफल स्कुल
Liked by:
