इशानी मानन्धर - Nov 17 2022 विषय प्रवेश:
खलङ्गामा हमला भन्ने पुस्तक राधा पौडेलकाे आफ्नाे भाेगाइकाे डायरी हो । याे डायरी नेपाल प्रकाशनले प्रकाशित गरेको हो भने यो पुस्तकको आवरण चित्र मोहन मैनालीले कोरेका हुन् । पुस्तकमा ८ अध्याय छन् । यो डायरी पहिलो पटक सन् २०१३ मा प्रकाशित भएको थियो र त्यसपछि फेरि सन् २०१४ मा प्रकाशित भएको थियो । यो पुस्तकले मदन पुरस्कार पनि प्राप्त गरेकाे थियाे ।
कथावस्तु :
गरिब परिवारमा जन्मिएकी राधा पौडेल नामकी एउटा बालिका थिइन् । उनी गरिब भएकाले सधैं बुबासँग त्यसको बारेमा गुनासो गर्थिन् । जवाफमा चाहिँ ,बुबाले सधैं जुम्लाका जनता हामीभन्दा अझै गरिब छन् भनेर भन्नुहुन्थ्यो तर उनले आफ्ना बुबालाई गरिब भएको गुनासो गर्न छोडिनन् । उनले अस्पतालमा जागिर पाउन कडा मेहनत गर्न थालिन् । उनले स्नातक गरेपछि अस्पतालमा एउटा नर्सको रुपमा काम गर्न थालिन् । जब उनी नर्स भइन् तब उनले विभिन्न व्यक्तिहरूमा हुन सक्ने धेरै प्रकारका समस्या र रोगहरूको बारेमा पत्ता लगाउनु परेको थियो । उनले धेरै मानिसहरू अकालमा मृत्यु भएकाे देखिन् । उनले विभिन्न अस्पतालमा नर्सको हैसियतमा धेरै मेहनत गरिन् । राम्राे जागिरलाई पनि छाेडेर उनले जुम्लामा स्वास्थ्य सेवा गर्ने निर्णय गरिन् । जुम्ला कसरी र किन जान्छु भनेर आफ्ना साथीहरूलाई सुनाउँदा उनले केही साथीहरूले उनलाई त्यहाँको माओवादी पार्टीको बारेमा चेतावनी दिए भने कतिपयले आफूले राम्रो गर्न सक्ने कुराहरू योभन्दा धेरै छन् भने । जुम्ला जान लागेको कुरा बुबालाई सुनाउँदा बुबाले छोरीलाई त्यो ठाउँमा जान नचाहेजस्तो लागेको जस्तो थियो तर पनि उहाँले आफ्नो छोरीलाई राेक्न चाहिँ राेक्नुभएन । त्यसपछि उनी काम गर्नको लागि जुम्ला गइन् । त्यहाँ उनको एक नातेदारको होटल भएकोले उनले आफ्नो नातेदारसँग होटलमै बस्ने निर्णय गरिन् । होटलमा उनका नातेदारले दिएको सेवा सत्कार राम्रो थियो र कहिलेकाहीँ राधा आफैं नातेदारलाई सहयोग गर्न जान्थिन् । उनले त्यहाँ नर्सको रूपमा काम गरिन् । जुम्लामा फरक फरक भाषा बोलिन्थ्यो तर त्यहाँ केही हप्ता वा महिना बसेपछि राधाले त्यहाँकाे भाषा बुझ्न र बोल्न थालिन् । उनले जुम्लाका विभिन्न संस्कृति र वातावरणलाई पनि अवलोकन गरिन् । त्यसपछि उनले बुझिन् कि बुबाले भन्नुभएको त्यति बेलाकाे जुम्लाको तुलनामा अहिनेकाे जुम्ला निकै राम्रो थियो । बसिरहेको जुम्लामा निकै धेरै राम्राे संस्कृति, परम्परा, प्राकृतिक चीजहरू आदि थिए । जुम्लामा त्यति धेरै चाहिने सुविधा नभएकाले उनलाई विभिन्न प्रकारका शल्यक्रिया वा घाइतेको उपचारका लागि चाहिने सबै प्रकारका सामग्री पाउन गाह्राे परेको थियो । त्याे समय नेपालका सरकार र माओबादी पार्टीका बिचमा सशस्त्र द्वन्द्व नै चलेकाे थियाे । त्यसपछि माओवादी त्यो क्षेत्रमा (जुम्ला ) आयो र त्यस क्षेत्रमा धेरै माओबादीका बारेमा समाचार पनि फैलियो । त्यस दिनदेखि माओवादीको डरले त्यो क्षेत्रमा मानिस खुलेर घुम्न थालेका थिएनन् र राधाले पनि वातावरणमा आएको परिवर्तनलाई देख्न थालिन् । युद्धका कारण धेरै मानिसहरू घाइते भएका थिए र राधाले उनीहरूको उपचार गर्नुपरेको थियो । एक दिन एक जना मानिसलाई चोट लागेको थियो र राधालाई थाहा थिएन कि त्यो मानिस माओवादीको हो । कुन मानिसहरू माओवादीका हुन् भन्ने कुरा उनले थाहा पाउनका लागि एउटै उपाय थियो, किनभने माओवादीका मानिसहरूले हात मिलाउने काम निकै गाह्रो थियो । माओबादीले राधालाई काम गर्न बाेलाए । राधालाई माओबादीको लागि काम गर्न चाहाना नहुँदानहुँदै पनि काम गर्नुपर्थ्यो। उनलाई धेरै ठाउँ र कार्यक्रममा जानु बाध्य परिएको थियो । सशस्त्र द्वन्द्व चर्किदै जाँदा उनकै वरिपरि धेरै युद्धहरू हुन थाले जसले गर्दा उनी र उनका आफन्तहरूलाई साँच्चै चिन्तित बनायो । यद्यपि उनी राम्ररी शिक्षित थिइन् र उनलाई आवश्यक पर्ने अधिकांश अधिकारहरू सहितको जीवन प्राप्त गरे तापनि उनले महसुस गरिन् कि युद्ध भनेको त्यस्तो चीज हो जुन कुनै पनि मानिसहरूले दिमागमा रोक्न सक्दैन । खलङ्गामा नै राति भिषण युद्ध भयाे । माओबादी युद्धका कारण ज्यान गुमाएका मानिसहरूको शव तीलानदीमा फालिएको थियो । पानी प्रदूषित भएकोले जनताले गुनासो गरेकाले सङ्गठनको एउटा समूह ती सबै शव नदीबाट निकाल्न आएको थियो । संस्थाले महिला दिवसमा ती शव निकाल्ने निर्णय गरेको हो । ती सबै तिला नदीमा गएर धेरै लासहरू निकाल्न थाले । तिनीहरू अलि छक्क परे किनभने तिनीहरूमध्ये केही लासहरू ताजा देखिन्थे । तीला नदी सफा गर्ने मानिसहरूलाई ती मरेका मानिसहरूको कुनै दोष बिना मरेको देखेर धेरै दुःख लाग्यो ।
परिवेश :
स्थलगत परिवेशमा हामीले राधाको जन्मस्थल, चितवन, जुम्ला, तीला नदी, उनले काम गरेका अस्पतालहरू, जुम्लाकाे बाटो, खलङ्गा, राधाको नातेदारको होटल , आदि देख्न सक्छौँ । अवस्थागत परिवेशको रुपमा हामीले देख्न सक्छौँ कि जन्मिएकी राधा पौडेल नामकी केटी हुन् जसले आफ्नो परिवारको गरिबीबाट दुःखी भएकाे, उनका बुवाले सधैं जुम्लामा गरिब मानिसहरू बस्ने गर्छन् भनेर बताउँथे । उनी त्यही सोचमा हुर्किएकी थिइन् । राधा आफ्ना पाँच दिदीबहिनीबीच जन्मिएकी थिइन् । हुर्किएपछि उनी डाक्टर भइन् र स्वास्थ्यमा आधारित केही सामाजिक काम गर्न जुम्ला सरिन् । जुम्ला उनका बुबाले भनेको जस्तै थिएन, जुम्ला निकै धेरै धनी थियो र जुम्लामा उनले नर्सको रूपमा काम गरिन् र धेरै मानिसहरूलाई निको पारिन् । उनले धेरै व्यक्ति बीचको युद्धको सामना गर्नुपर्थ्यो । यसरी नै जुम्लामा उनको जीवन बित्यो । कालगत परिवेशको रुपमा हामीले ६ - २४ वर्षकाे अनुमान लगाउन सक्छौँ किनभने हामीले देख्न सक्छौं कि बालिका राधा एक सफल नर्स बनेकी छिन् जसले आफ्नो सुरक्षाको लागि आफ्नो निर्णय आफै गर्न सक्षम छिन ।
पात्रहरू:
पुस्तकको मुख्य पात्र राधा नामकी नर्स हुन् । यस पुस्तकमा हामीले राधाका बुवा, राधाका दिदीबहिनीहरू, ताल सरसफाई गर्ने संस्थाका व्यक्तिहरू, माओवादीका मानिसहरू, उनका आफन्तहरू, जुम्ला वरपरका मानिसहरू, विमानस्थलका मानिसहरू, अस्पतालमा सहयोगीहरू, डाक्टरहरू आदि देख्न सक्छौं। परिवेश एउटा ग्रामीण क्षेत्र भएकाले हामी धेरै फरक जनावरहरू पनि पात्रको रूपमा प्रयोग भइरहेको देख्न सक्छौं। हामी राधालाई कथाको प्रमुख तथा असल रूपमा देख्न सक्छौँ किनकि उनले मानिसहरूलाई खाँचोमा पर्दा वा उपचारको आवश्यकता पर्दा मद्दत गर्छिन् र उनले राम्रा र बुद्धिमानी निर्णयहरू बनाउन सिकिन् । सावधानीपूर्वक कसरी गर्ने भनेर पनि सिकिन् । उनी आफ्नो वरपरका मानिसहरूलाई मद्दत गर्छिन् र जहिले पनि समस्यामा परेका बेला अरूलाई मदत गर्छिन् , उनी सधैं समाधानका साथ आउँछिन् आदि । उनी नयाँ चीजहरू सिक्न र अन्वेषण गर्न उत्सुक व्यक्ति हुन् र उनी धेरै दयालु पनि छिन् । हामी सरकारका जनता र माओवादीका जनतालाई विरोधीको रूपमा देख्न सक्छौँ किनभने उनीहरूले मानिसहरूको बारेमा नसोची आक्रमण गर्छन र तिनीहरूले निर्दोष मानिसहरूको ज्यान लिन्छन् ।
निष्कर्ष तथा सिफारिस
यो पुस्तक १२-१६ बीचको उमेरका लागि साँच्चै राम्रो पुस्तक हो । यसले हाम्रो देशको अवस्थाको बारेमा धेरै कुरा सिकाउँछ र हामीलाई हाम्रो देशको उचित हेरचाह गर्न प्रेरणा पनि दिन्छ । यो पुस्तकले राधा नामकी नर्सको जीवनको बारेमा प्रस्ट पारेकाे छ जो वास्तवमै गरिब थिइन् । राधा जुम्लाको बारेमा नराम्रो कुरा सुनेर हुर्किएकी थिइन् तर जुम्लामा आउँदा उनले जुम्ला एक निकै विकसित र राम्रो ठाउँ देखिन् । दुर्भाग्यवश द्वन्द्वका कारण जुम्लामा धेरै युद्धहरू हुन थाले जसले गर्दा उनी असुरक्षित भइन् तर राधाले युद्धको समयमा आफूलाई बचाउन सफल हुन्छिन् । म यो पुस्तक १२-१६ वर्ष बीचका मानिसहरूलाई सिफारिस गर्न चाहन्छु किनकि यसले हामीलाई हाम्रो देशको विकासको बारेमा सिकाउँछ । हामीले भन्दै आएकाे दुर्गम जिल्लाहरूकाे सामाजिक, आर्थिक, सांस्कृतिक अवस्थाकाे राम्राे जानकारी याे किताबले दिन सक्छ । मलाई याे पुस्तक पनि निकै मन पर्याे र त्यसैले म यो पुस्तक सिफारिस गर्न चाहन्छु ।
इशानी मानन्धर
कक्षा ७ ‘पुमरी’
डियरवाक सिफल स्कुल
Liked by:
