चेपाङ जाती परिचय
महाभारत पर्वत श्रृंखला वरिपरि बसोवास गर्ने तिब्बती वर्मन समुदायको एउटा जुझारु जाती, चेपाङ जातीको आज विशेष पर्व चोनाम पर्व हो । प्रकृतिसँग अत्यन्तै नजिक, कृषिप्रधान अनि धेरै नै आत्मीय स्वभावका चेपाङहरू सुरुसुरुमा बसाइ सरिरहने अनि घुमन्ते तवरले जीवन यापन गर्ने खुला अनि रसिक जिवनशैलीका लागि अत्यन्तै प्रख्यात छन् ।
ऐतिहासिक रूपमा जङ्गल तथा जङ्गलको आसपासबाट दाउराको सङ्कलन गर्दै नजिकै रहेका खोलाहरूको माछा मार्दे, चमेरा लगायतका जङ्गली पन्छीहरू र जनावरको सिकार खेल्दै आफ्नो सरल र प्राकृतिक जीवनयापन गर्ने चेपाङ जातीका दाजुभाइ दिदीबहिनीहरू बिस्तारै अब एक ठाउँमा थलो बनाएर आजभोलि व्यवस्थित बसोबास गर्दै हुनुन्छ । तीव्र गतिमा भइरहेको जङ्गल फडानी, सहरीकरण अनि वन्यजन्तुको विनाशका कारण यो जातीको मूलभूत जीवन आधारमा समस्या ल्याएको हो छ ।
चेपाङ जातीहरूमा ऐतिहासिक रूपमै कुपोषण र गरिबीको समस्या देखिँदै आएको छ । धेरैजसो तनहुँ, गोर्खा, चितवन र धादिङ लगायत ४४ वटा जिल्लामा जङ्गलको पाखा र खोलाको तिरमा करिब ३००० मिटर आसपासमा बसोबास गर्ने यो समुदायलाई सहरीकरण, विकास अनि चेतनाको लहरले मज्जाले छुन सकेको छैन । उनीहरूको मुख्य धर्म 'बोन' अर्थात् प्रकृति पूजा हो । हुन त उनीहरूको परम्परागत जीवनशैलीको पनि बेग्लै मज्जा छ तथापि विकासका आधारभूत पूर्वाधार, संरचना अनि आयामसङ उनीहरूलाई अभ्यस्त गराउन जरुरी छ ।
प्रजा थर राख्नु पछाडिको पृष्ठभूमि
राजा महेन्द्रको पालामा उनले चेपाङ समुदायलाई आफ्नो प्रजा भनी सम्बोधन गरेकामा तत्पश्चात् अधिकांश चेपाङहरूले आफ्नो नाम पछाडिको थरमा प्रजा लेखाउन थालेको इतिहास छ भने कसै कसैले सामान्य रुपमा चेपाङ मात्र थर राखेको पनि पाइन्छ । विगतका समयमा उनीहरूको गरिबी र शिक्षाको कमीलाई आधार बनाएर धर्म परिवर्तन गराउने, मानव र अङ्ग तस्करीमा प्रयोग गर्ने कार्यहरूमा देखिएकोमा सम्बन्धित निकायले चालेका कदमहरू र उनीहरूलाई समस्ष्टिगत विकासको मूलधारमा ल्याउने कदमहरू यथेष्ट नभएको हामीमाझ प्रस्ट छ ।
चेपाङ चोनाम
आज चेपाङ हरुको विशेष पर्व चेपाङ चोनाम, नयाँ घैया वाली अर्थात् धान वाली खान कालागि झाँक्री अर्थात् पाम्बेलाई घरमा बोलाएर ढ्याङ्ग्रो ठोकेर यो पर्व मनाउने गर्दछन्, फलफूल कर्कलो गाभा अगाडि राखेर पितृ अनि देवतालाई मन्त्र फलाक्दै झाँक्रीले बोलाउने गर्दछ । आफूले उत्पादन गरेको वाली ले सामान्यतया ३ महिना खान पुग्ने यस जातीले ९ महिना कष्टपूर्वक जिन्दगी बाँच्न बच्नपर्दछ । रातभर ढ्याङ्रो ठोकेर झाँक्रीले यसरी पितृलाई अनि देवतालाई मन्त्रबाट बोलाएर आयु हुनेलाई बाँच्न देऊ भनी धानको टिका लगाइदिन्छ, यसपछि धान र फलफूल खान योग्य मानिन्छ ।
आजको रात चेपाङ युवा युवतिले नाचगान गरी रमाइलो गरेर विताउँदछन । मात्र १ प्रतिशत चेपाङलाई मात्र गरेको कृषिले खान पुग्छ । चेपाङ एउटा सीमान्तकृत समुदाय हो र यो समुदायको रक्षा र संस्कृतिको जगेर्ना साँच्चै नै आवश्यक छ, आजको चोनाम पर्व उनीहरूको वडहपर्व अर्थात् हिन्दुका लागी दसैँ भनेजस्तै पर्व हो तथापि चेपाङ समुदायको यो पर्वमा सरकारले बिदा नदिएकोमा भने उनीहरूको गुनासो रहेको छ, आजको दिनमा बिदा दिएमा सम्पूर्ण नेपालले चेपाङ समुदायलाई नजिकबाट चिन्ने मौका पाउन सक्नेछन् भन्ने उनीहरूको गुनासो छ ।
जे होस यो भदौको घैया भित्राएकोमा चेपाङ समुदायलाई हार्दिक बधाई अनि भविष्यमा देवता दाहिने हुन, प्रकृतिले र मौसमले कृषि कार्यमा साथ देओस् अनि समुन्नत चेपाङ समुदायको निर्माणमा सबैको सहयोग, समन्वय कायम हुन सकोस् । सबैको जय होस्, चेपाङ चोनामको सबैलाई शुभकामना !
प्रस्तुत सामाग्री हाम्रोपात्रोका लागि, नेपाल चेपाङ सङ्घ शिक्षा विभाग प्रमुख, वेनिघाट १ धादिङका तिलक चेपाङसँगको कुराकानीका आधारमा सुयोग ढकालले तयार पार्नुभएको हो । तिलक चेपाङ ज्यू आफ्नो समुदायबाट प्रथम पटक स्नातकोत्तर गर्ने व्यक्तित्व पनि हुनुहुन्छ ।
विश्व आत्महत्या रोकथाम दिवस
विश्व आत्महत्या रोकथाम दिवस (WSPD), हरेक वर्ष सेप्टेम्बर १० मा मनाइन्छ, आत्महत्या रोकथामको लागि अन्तर्राष्ट्रिय सङ्घ (IASP) द्वारा आयोजित र विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन (WHO) द्वारा समर्थित छ। घटनाले आत्महत्या रोकथाममा ध्यान केन्द्रित गर्ने विश्वव्यापी प्रतिबद्धतालाई प्रतिनिधित्व गर्दछ।
विश्व स्वास्थ्य सङ्गठन (WHO) ले हरेक वर्ष आत्महत्याका कारण ८ लाख भन्दा बढी मानिसहरूको मृत्यु हुने अनुमान गरेको छ र विश्वव्यापी आत्महत्यामध्ये लगभग ७७% निम्न र मध्यम आय भएका देशहरू (LMICs) मा हुन्छन्। प्रत्येक आत्महत्याको लागि आत्महत्याको प्रयास गर्ने वा गम्भीर आत्महत्या गर्ने विचार गर्नेहरू धेरै छन्। आत्महत्याको व्यवहारले परिवार र समुदायलाई गहिरो प्रभाव पार्छ र लाखौँ प्रभावित भएकाले विश्वव्यापी चुनौती बनेको छ। आत्महत्या मृत्युदर घटाउनु विश्वव्यापी महत्त्व र सार्वजनिक स्वास्थ्य विचारको अत्यावश्यक छ। विश्वमा हुने हरेक १०० मृत्युमध्ये एक जना आत्महत्याको परिणाम हो। यसले हामी सबैलाई असर गर्न सक्छ। प्रत्येक र हरेक आत्महत्या विनाशकारी छ र वरपरका मानिसहरूमा गहिरो प्रभाव पार्छ। यद्यपि, चेतना बढाएर, आत्महत्याको वरिपरिको कलङ्क घटाएर र राम्ररी सूचित कार्यलाई प्रोत्साहित गरेर, हामी विश्वभर आत्महत्याका घटनाहरूलाई कम गर्न सक्छौँ। विश्व आत्महत्या रोकथाम दिवस आत्महत्या र आत्महत्या प्रयासको सङ्ख्या घटाउने प्रमाणित माध्यमहरू मार्फत कार्यलाई बढवा दिन आत्महत्या सम्बन्धी चेतना जगाउने अवसर हो।
वर्ष २०२२ को नारा
Creating Hopes through actions, कार्यहरू मार्फत आशालाई जगाउने भन्ने रहेको छ ।
सास प्रति विश्वास राखौँ।
हाम्रो पात्रोका लागि सुयोग ढकाल
Liked by:
