एउटा वर्ष आफैमा कुनै चानचुने कुरा हैन, इतिहासलाई यिनै र यस्ता वर्षहरुले नै थेगेका हुन्छन् । वर्षहरूका खातहरूमा सन् २०२३ पनि एउटा विशेष महत्त्व र अनुभवका साथ बिदाइ भएर गएको छ ।
कोरोना काल पछिको सर्वाधिक खुकुलो र स्वतन्त्र वर्षहरूमा दर्ज भएको सन् २०२३ ले दोस्रो विश्वयुद्ध पछि को सर्वाधिक धेरै द्धन्द र बहुराष्ट्रिय वैमनस्य खपेको वर्षहरूका रूपमा लिइन सकिन्छ ।
नेपालका लागि भने यो वर्ष असामान्य रूपमा पीडादायी नै भएको मान्न सकिन्छ । सुदूर पश्चिमको भूकम्पमा सैयौं नेपालीहरूको मृत्यु भएको वर्ष २०२३ लाई सन् २०१५ पछिको सबैभन्दा ठुलो र विनाशकारी भूकम्प आएको वर्षका रूपमा लिइएको छ । जाजरकोट जिल्लाको रामी डाँडा केन्द्रबिन्दु भएको ६ दशमलव ४ रेक्टर स्केल भएको यस भूकम्पमा १५० जनाको मृत्यु र हजारौँ घाइते भएका थिए । अझै पनि भूकम्प पीडितहरूको उचित व्यवस्थापन हुन नसक्दा अधिकांश पीडितहरू पाल मुनी नै चिसोमा बस्न बाध्य छन् । भूकम्प पछि चिसोका कारणले ज्यान गुमाउने बढ्दो छ ।
उता हवाइजहाज दुर्घटनाका श्रृखलाहरुमा यति एयरलाइन्सको पोखरा काठमाडौँ उडानको दुखद दुर्घटनाले ७२जना यात्रुहरू मारिएको
घटना सन् २०२३ सुरु भएको १५ दिनमा नै अर्थात् जनवरि १५ मा नै घटित भयो । यता मनाङ एयरको सगरमाथा क्षेत्रको लिकुपिखेमा भएको हेलिकप्टर दुर्घटनाले पनि यस वर्ष अर्को पीडा दिएर गयो । यस दुर्घटनामा ६ जनाको ज्यान गयो । यसका साथै मनाङ एयरकै अर्को हेलिकप्टर लोवुचेमा दुर्घटनाग्रस्त हुँदा घाइते भएका चालकको पनि उपचारका क्रममा मृत्यु भएको थियो ।
बढ्दो हिंसा, आर्थिक मन्दी, राजनैतिक अस्थिरता र नेपालीहरूको विदेश पलायनको बढ्दो चाप बोकेको यस वर्षको आउनुहोस् एउटा पूनरावोलोकन यात्रा गरौँ ।
मुख्य अन्तर्राष्ट्रिय घटनाक्रमहरू
इज्रेलमा हमासद्धारा एक्कासि आक्रमण गरिँदा इज्रेल प्लालिस्टाइन सम्बन्धमा अर्को तिक्तता थपियो । ७ अक्टोबरमा भएको यस हमलामा १२०० जनाको मृत्यु भएको र २४० जनालाई बन्धक बनाएर गाँजा क्षेत्र लगिएको थियो । यस हमलामा १० जना नेपाली बिधार्थीहरुको पनि मृत्यु भयो भने बन्धक बनाइएका विपिन जोशी नामक नेपाली विद्यार्थीको खोज अझै जारी छ ।
अहिलेसम्म २० हजार भन्दा बढी प्यालेस्टाइनीहरु मरिएका र दसौँ हजार भन्दा बढी प्यालेस्टाइनीहरु घाइते भएको यस इज्रेल हमास युद्धले सन् २०२३ बाट विश्व समुदायलाई स्पष्ट रूपमा दुई भागमा बाँडेको देखिएको छ । यसका अनेक प्रभावहरू आउँदा वर्षमा विश्व समुदायले भोग्नुपर्ने स्पष्ट छ ।
२०२३ को फेब्रुअरीमा टर्की र सिरियामा विनाशकारी भूकम्प गएको थियो ।
फेब्रुअरी ६ मा आएको उक्त भूकम्पमा टर्की र सिरियामा करिब ६७ हजार मान्छेहरूको ज्यान गएको थियो । ७ दशमलव ७ र ७ दशमलव ८ रेक्टर स्केलको उक्त कम्पनहरू सन् १९३९ पछिकै त्यस क्षेत्रको सर्वाधिक विनाशकारी भूकम्पका रूपमा मापन गरिएको थियो ।
यसै वर्ष यूनएफपीएको पपुलेसन रिपोर्टका अनुसार चीनलाई उछिन्दै भारत विश्वको सर्वाधिक धेरै जनसख्याँ भएको देश बनेको छ । चीनको जनसख्याँ १४२ दशमलव ५७ करोड हुँदा भारतको १४२ दशमलव ८६ करोड भएको हो ।
भारतको कुरा गर्दा वर्ष २०२३ मा भएको क्यानडा भारतको सम्बन्धको तिक्ततालाई पनि यहाँ लेख्दै छु ।
क्यानडामा रहेका प्रो खालिस्तानी नेता हरदिप सिंह निज्जरको हत्यामा भारतीय सरकारको संलग्नताको कुरा क्यानडाका प्रधानमन्त्री जस्टिन त्रिदेओले गरेपछि भारत क्यानडाको सम्बन्ध बिग्रन गएको थियो ।
सन् २०२३ को जुन १८ मा ओसिएन गेट नामक कम्पनीको सबमरसिबल पनडुब्बी टाइटनिक जहाजको भग्नावशेष हेर्न समुन्दीतहमा जाँदा दुर्घटनाग्रस्त भएको थियो ।
१११ वर्ष पुरानो टाइटनिकको भग्नावशेष हेर्न १२ हजार फुट मुनी उत्रिएको यस सबमर्सिवल मा ५ जना सवार थिए, जसमा पाकिस्तानी मूलका बेलायती व्यापारी, उनका छोरा, सबमर्सिवल कम्पनीका मालिक र एक जना पाइलट सवार थिए । सबै ५ जनाको यस क्रममा मृत्यु भएको थियो ।
यता फेब्रुअरी २०२२ मा सुरु भएको रुस युक्रेन युद्ध यस वर्ष पनि रोकिएन ।
यसका अलावा उक्त युद्धमा नेपालीहरूको संलग्नताले पनि यस वर्ष नेपाली जनमा एउटा वितृष्णा पैदा गरेको छ । रुस युक्रेन युद्धमा नेपालबाट गएका युवाहरूको पनि संलग्नता भएको पुष्टि भएको छ ।
यता पाकिस्तानमा पूर्व प्रधानमन्त्री इम्रान खानलाई कारागार चलान गर्दै अर्को प्रधानमन्त्री नवाज सरिफ सत्तामा उक्लेका छन् । पछिल्ला ४ वर्ष देखि बेलायतमा बसिरहेका नवाज सरिफ पाकिस्तानमा प्रधानमन्त्री पदमा ठुलो उतारचढावका बिच उक्लेका हुन् ।
सन् २०२३ मा नेपाली परिवेशमा भने कहिले एन सेल काण्ड त कहिले नक्कली शरणार्थी अमेरिका पठाउने काण्डमा ठुला माछाहरू समातिएको
भने पनि सरकारी उदासीनता र दबाबले ती कुराहरू पिडक कै पक्षमा निर्णय लिइने सँघार मा पुगेको मान्न सकिन्छ । सत्ता र पद अनि पैसाका लागि लिप्त घटना र समाचारहरू यस वर्ष प्रशस्तै भएका छन् । बढ्दो नैराश्ययताले विदेश जानेको सख्याँ बढ्दो छ ।
संभवत नेपाली अर्थतन्त्रमा सबैभन्दा कमसल वर्षका रूपमा सन् २०२३ लाई लिइने छ ,
बैंकको ब्याज सर्वाधिक महँगो भएर १५ देखि १६ प्रतिसत सम्म वार्षिक पुगेको वर्ष २०२३ मा नेपालमा पूँजीबजार र घरजग्गा बजार दुवै हदैसम्म सुस्ताए ।
पशुपतिको सुनको जलहरी काण्ड
मन्त्री सुन किराँतीको विवादास्पद अभिव्यक्ति, समाजवादी नेता र तिनका परिवारजनको पुँजीवादी व्यवहार अनि नेपालमा भुँइमान्छेहरुको बाँचिनसक्नुको अवस्थाका बिच वर्ष २०२३ बिदा हुँदै छ । महँगी र बैङ्कको ब्याज चरममा पुगेको छ , साना तथा मझौला व्यापारहरू बन्द हुने क्रममा छन्, सटरहरू बन्द हुने क्रम बढ्दो छ अनि सपनाका देहावसानको क्रम त किन रोकिन्थ्यो र ?
वर्षको उत्तरार्धमा वेद र सनातन दर्शनका ज्ञाता, सर्जक तिलक प्रसाद लुइँटेलको मृत्यु भएको खबरले नेपाली सनातन विज्ञान र दर्शनको क्षेत्रमा अतुलनीय क्षति दिएको छ ।
व्यापारीहरू मारमा पर्ने, आत्महत्या सम्म गर्ने अवस्था सृजना भएको वर्ष २०२३ मा सरकार पक्षबाट यसका लागि कुनै कहीँ सम्बोधन गरिएन । सरकारको तीव्र आलोचनाका बिच वर्ष २०२३ नेपाली अर्थतन्त्रका लागि एउटा अवरोहको वर्ष थियो।
समाजमा भएका ससाना तर बीभत्स हिंसाका घटनाहरूले सामाजिक विखण्डन र सरकारको न्यून उपस्थिति पुष्टि गरेको वर्ष २०२३ खेलजगतका लागि फलदायी साबित भएको छ । टि ट्वान्टी विश्वकपका लागि नेपाली क्रिकेट टिम छानिएको छ ।
वर्षहरूको आआफ्नै महत्त्व छ । वर्ष २०२३ ले बिगारेका कुराहरू बनाउने जिम्मा सन् २०२४ लाई । नयाँ वर्षको शुभकामना ।
-सुयोग ढकाल
Liked by:
