पुष महिनामा कसको उपासना गर्ने ? | Hamro Patro

ब्लग - साहित्य / अध्यात्म

पुष महिनामा कसको उपासना गर्ने ?




   ज्यो. प. चेतनारायण लामिछाने - Dec 19 2019

हाम्रो वैदिक सनातन धर्मको मूल आधार वेद हो । व्याकरण शास्त्रका अनुसार वेद शब्द विद् धातुबाट बन्दछ । विद् धातु सत्ता, विचारण, लाभ र ज्ञान अलग अलग अर्थमा रहेको छ । तथापि समग्रमा यी धातुको अर्थको अर्थलाई केलाएर हेर्दा धर्म, अर्थ, काम, मोक्ष चतुर्विध पुरुषार्थ प्राप्तिसँग सम्बन्ध देखिन्छ । यसरी हेर्दा वेद ज्ञान हो, ज्ञानको साधन हो, मानवमात्रलाई मानवीय कर्ममा लगाउने कानुनजस्तो पनि हो, जिउनका लागि आवश्यक शिक्षा हो, मर्न सिकाउने मास्टर पनि हो । मोक्षमार्गको सिँढी पनि वेद हो ।

वेदका मन्त्रको कर्मकाण्डीय प्रयोग पवित्र आचरणले युक्त ब्राह्मणहरूले मात्र गर्नसक्ने भएपनि यसको आचरण तथा ज्ञानपक्ष सम्पूर्णका लागि हो । वेदका अनुसार सम्पूर्ण वस्तुका अधिष्ठातृ देव हुन्छन्, त्यतिमात्र नभएर दिनका, रातका बारका महिनाका देवहरू हुन्छन् त्यसैअनुसार हामी साधना गर्छौं र त हाम्रो जीवन वास्तविक रूपमा जीवन्त छ । हामी श्रावणमा शिवको आराधना गर्छौं । असोजमा पितृको उपासना गर्छौं । कार्तिकमा लक्ष्मीपूजा, तुलसी(दामोदरको उपासना गर्छौं । माघमा स्वस्थानीको पूजा गर्छौं आदि आदि । त्यसैगरी पुस महिनामा कसको आराधना गर्ने उपासना गर्ने त ? 

ज्योतिषशास्त्रका अनुसार पुषा महिनामा सूर्य धनु राशिमा हुने र सूर्य ग्रहहरूको राजा पनि भएकाले भाग्यवृद्धि र विभिन्न रोगहरूबाट मुक्तिका लागि सूर्यको उपासना उपयुक्त मानिन्छ । त्यसैगरी पुराणअनुसार पुस महिनाको आइतबारमा भगवान् सूर्यको उपासना गर्ने विधि पाइन्छ । जाडोले गर्दा हामी दिनभर प्रायः घाममै बस्ने गर्दछौं । एकदिन घाम लागेन र कोठाभित्र हिटर एसि वा दाउरा बालेर बस्नुपर्ने स्थिति आएमा हाम्रो बिजुलीको बील बढेर आउँछ, दाउरा खोज्न दुस्ख हुन्छ भने भगवान् सूर्यले हामीलाई तातो दिनुहुन्छ तर कहिल्यै बिल पठाउनुहुन्न । त्यसले गर्दा पनि हामीले सूर्यप्रति कृतज्ञ बन्न सूर्यको उपासना गर्नु उपयुक्त हुन्छ । सूर्यको उपासनाबाट र आयुर्वेदका दृष्टिले सूर्यस्नानबाट कुष्ठरोग चर्मरोग आदि धेरै प्रकारका रोगको उपचार पनि हुने भएकाले सूर्य भगवान्को उपासना गर्नु उत्तम हुन्छ ।

त्यसैगरी वेदविहित चतुर्विध पुरुषार्थमध्ये उत्तम पुरुषार्थ मोक्ष हो । मोक्षको अर्थ भगवत्प्राप्ति पनि हो । मोक्ष वा भगवत्प्राप्तिका लागि कर्म ज्ञान भक्ति आदि उपाय रहेका छन् । त्यसैअनुसार मोक्ष वा भगवत्प्राप्ति रूप पुरुषार्थ सिद्धिका लागि शास्त्रमा बताइएका विविध उपायको विधसन छ । गोपीनीहरूले यसै समयमा कात्यायनीको उपासना गरेर भगवान् कृष्णलाई प्राप्त गरेका थिए । त्यसैगरी आजभन्दा करीब एघार सय वर्षपूर्व दक्षिणभारतको तमिलनाडुको बिल्लिपुत्तुर भन्ने ठाउँमा लक्ष्मीस्वरूपा गोदा माताको अवतार भएको थियो । एकजना विष्णुचित्त नाम भएका आचार्य हुनुहुन्थ्यो । उहाँले फुल तुलसीद्वारा नित्य रङ्गनाथ भगवानको सेवा गर्नुहुन्थ्यो । त्यसै क्रममा एकदिन उहाँ बगैँचामा फुल तुलसी लिन गएको बेलामा त्यस बगैंचामा राजा जनकले सीता मातालाई भेट्टाएजसरी गोदा मातालाई प्राप्त गर्नुभयो र घरमा ल्याएर पालनपोषण गर्नुभयो । गोदाजीले पिताले गरेको नित्य भगवत्सेवाको अवलोकन गरिरहनुहुन्थ्यो । विष्णुचित्त स्वामीजीले रङ्गनाथ भगवान्का लागि माला तयारगरेर कतै जानुभएको थियो ।

त्यसै समयमा गोदाजीले भगवान्लाई राखिएको माला स्वयंले धारण गर्नुहुन्थ्यो र आफू भगवान्का लागि योग्य भएँ कि भइन भन्दै कल्पना गर्नुहुन्थ्यो । यही क्रम दिनदिनै दोहोरिन थाले । कुनै समयमा आफ्नी छोरी गोदाको यो कार्य एकदिन पिता विष्णुचित्तले देख्नुभयो र छोरी यो भगवान्लाई राखेको माला तिमीले लगाइदियौ अब यो माला उच्छिष्ट भयो भनेर त्यो मालालाई कतै राखेर भगवान्का लागि अर्को माला बनाई लगाइदिन लाग्नुभएको थियो । तर भगवान्ले मलाई गोदाले लगाएको माला नै अत्यन्त प्रिय छ, त्यसैले मलाई त्यही माला ल्याइद्यौ भन्नुभयो । विष्णुचित्त स्वामीजीले पनि आफ्नी छोरी सामान्य मान्छे होइनन् लक्ष्मीकै अवतार रहिछन् भन्ने बुझ्नुभयो र त्यही माला ल्याएर लगाइदिन थाल्नुभयो ।

यता गोदा माताले सम्पूर्ण जीवहरुको कल्याणको उपाय सम्झेर आफूलाई गोपीभाव गरेर सम्पूर्ण जीवहरुलाई गोपिनीहरु सम्झँदै धनुर्मासभरि भगवान्को व्रत गरी रंगनाथ भगवान्लाई प्राप्त गर्नुभएको थियो । यसैलाई आधार मानी आचार्यहरुले पुष महिनाभरि भगवान् गोदारंगनाथ भगवान्को आराधना, सत्संग र व्रत गर्ने परम्परा अहिले पनि नेपाल र भारतका समस्त श्रीवैष्णव सम्प्रदायका मन्दिरहरुमा चल्दै आइरहेको छ । त्यसैले निष्काम कर्म गरेर भगवात्प्राप्तिरुप मोक्ष चाहने भक्तहरुका लागि यो महिना उत्तम मानिन्छ ।।

–ज्यो. प. चेतनारायण लामिछाने



Liked by
Liked by
0 /600 characters
Hamro Patro - Connecting Nepali Communities
Hamro Patro is one of the first Nepali app to include Nepali Patro, launched in 2010. We started with a Nepali Calendar mobile app to help Nepalese living abroad stay in touch with Nepalese festivals and important dates in Nepali calendar year. Later on, to cater to the people who couldn’t type in Nepali using fonts like Preeti, Ganesh and even Nepali Unicode, we built nepali mobile keyboard called Hamro Nepali keyboard.