सन् २०२१ मा विश्व समुदायले कोभिड–१९ पछिको सुधारलाई प्राथमिकतामा राख्दै सुधारका लागि नवप्रवर्तन भन्ने नारालाई आत्मसात् गरी विश्व हुलाक दिवस मनाउँदैछ । सन् २०२१ को हुलाक दिवसको नारा चाहिँ Innovate to recover हो ।
यस विश्वमा केही कुराहरू अत्यन्त ‘क्लासिक’ अर्थात् परम्परागत छन् । ती परम्पराअनुरूप त्यस्ता कुराहरूको महत्व सदासर्वदा अटल रहन्छन् । हुलाक पनि त्यसैमा पर्छ । सदियौंदेखि हुलाक सेवा अनेक रुपमा रहेकै हुन् । पत्र पठाउने, भावना अनि समाचार साटासाट गर्ने, पत्र मञ्जुषाको रौनक, पत्र–मित्रताको चासो, फोटो अनि स्टीकर र पोष्टकार्डहरू आज पनि उतिकै प्यारा छन्, जति शताब्दीयौं अघि थिए ।
हरेक वर्षको अक्टोवर–९ मा विश्व हुलाक दिवस मनाइने गरिन्छ । आजभन्दा सवा दुई सय वर्षअघि सन् १८७४ मा जापानको टाकियोमा अन्तर्राष्ट्रिय हुलाक संघको गठन भएको सम्झनामा सन् १९६९ बाट विश्व हुलाक दिवस मनाउन शुरु गरिएको हो । सञ्चारको प्रारूपको शुरुवात हुलाकबाट शुरु भएको हो । मुग्लान अथवा शहर गएका परिवारका सदस्यहरूले घरमा र घरकाले उनीहरूसँग सूचना आदान–प्रदान गर्न हुलाकको प्रयोग गर्दथे । हुलाकी अथवा हलकाराहरूको सम्मान गाउँमा बेग्लै हुन्थ्यो ।
धेरै परसम्म चिठी र खबर पु¥याउन धेरै जना हुलाकीहरूले आफ्नो जीवनकाल नै बिताएका छन् । आज उनीहरूको सम्झना गर्ने दिन पनि हो । गाउँ–घरमा राति बस्दा हुलाकीहरूलाई विशेष सम्मान दिइन्थ्यो । अनि त्यतिबेलाको समयका रेडियो, टिभी, इन्टरनेट भनेको उनीहरू नै थिए । रात–बिरात पत्र पु¥याउन गाउँ–गाउँमा हलकारा अर्थात् हुलाकीहरू पत्रको झोलासहित हिँड्ने गर्दथे । यसो गर्दा राति बास बस्न पर्दथ्यो । यतिखेर जस्तो सहज होटल नभएको त्यतिबेलाको नेपालमा हलकारा अर्थात् हुलाकीहरूलाई प्रथम ग्राहयतासहित बसाइन्थ्यो । मानिसहरूले साक्षरताको अधिकतम उपयोग नै पत्र पढ्दा र हर–हिसाब गर्दा गर्दथे । सुस्तरी समाजको अवयवहरू परिवर्तन त भएको हो, तर संरचना बिल्कुलै उस्तै छ ।
‘ए, हुलाकी दाई मेरो पत्र आएको छ’ भनी सोध्न नपर्ला । तर बिहान उठेर इन्टरनेटमा इमेल र मेसेन्जरहरू हेर्ने हामी सबैले गर्दछौं । पत्र र सन्देश उही हो केवल संवाहक र गतीशीलतामा परिवर्तन भएको मात्र त हो । हामीमध्ये धेरैले भाषागत विषयहरूमा पत्र लेख्ने अभ्यास र परीक्षामा पनि प्रश्नले मागे अनुसार विभिन्न विषयमा पत्र लेखेका छौं नि, हैन र ?
अझै पनि कतिपय शहर अनि ठाउँहरूमा पत्र–मञ्जुषा लेखिएको पत्र हाल्ने रातो चुच्चो आकारका टिनका बक्साहरू भेटिन्छन् । जहाँ नियमित रूपमा एक समयमा हुलाकीहरू आएर पत्र लिएर जाने गर्छन् । विस्तारै आकाशवाणी, ट्रंकल फोन, दूरसञ्चार, मेसेन्जर, च्याटरुम, इमेल, फेसवुक, ट्वीटर हुँदै हात–हातमा मोबाइल फोनले यो युगको सञ्चारलाई नयाँ परिभाषा दिएको छ ।
तर हुलाकको तस्वीर अनि मोह यो पुस्ताले कहिल्यै बिर्सने छैन । स्कूले केटाकेटीहरू पनि स्कूलमा लेखन अभ्यासको क्रममा बुवा, आमा या साथीलाई पत्र लेख्दै सिकेर आएका छन् । यसरी चिठी लेख्दा प्रापक र प्रेषक भनी हुलाककै सञ्चार आधारमा अभ्यास गराइन्छ ।
विश्व हुलाक दिवसको सबैलाई शुभकामना । विश्व इतिहास बोकेको यो सेवालाई हामीले जगेर्ना गर्न र आँउदो पुस्ताहरूलाई बताउन जरुरी छ, कि कसो ?
हाम्रो पात्रोका लागि सुयोग ढकाल
Liked by:
