एउटा बालक बिहानै बाट ससाना कुरामा हास्दछ, खित्का छाडेर । उसलाई रुखवाट झरेका पात या बलेसी वाट तप्केका पानीका थोपा सबै ले हसाँउदछ । सुस्तरि हुर्कदै जाँदा उसको जीवन वाट बालापन अनि त्यो बालकको छवी हराँउदछ, उ अब हास्नका लागि कारण खोज्दछ ।
अब उ हाँसोको अर्थशास्त्रको तनावपूर्ण बिधार्थी हुँदै जान्छ, बिधालय अनि कलेजका कार्य, कामको तनाव, समबन्धको गहिराई अनि जीवनका साध्यहरु ले उसको हाँसो शोषेर लाने गर्दछन् । हाम्रो वयस्क जीवनको कार्यगत अनि बिधार्थी पलको अधिकाशं हिस्सा काम अनि भागादौड मै बित्दछ । चाहे बालक होस् या बृद्ध अनि वयस्क नै किन नहोस्, जीवन सबैका लागि समान नहुन पनि सक्दछ । तनाव, सीमा, तुलना, संयम अनि हिनतावोधी धेरै कुराहरु बीच जीवनले आशाको त्यान्द्रो जोडेको हुन्छ, हामीले सबै कुरालाई सन्तुलनमा राखेर अगाडी बढ्न जरुरी छ । जीवन केवल उपभोक्ताशीप र उपलव्धीको धरा्ेहर मात्र हैन्, शुन्यता बीच रहेको निरपेक्ष हरेक श्वाँसहरुको माला गाँसेर बनाइएको जीवनको महत्व पनि बुझ्न जरुरी छ ।
सूर्य उदाँउदा हाँस्न भुलेको मानस लाई आजभोली हाँस्नका लागि बैंकमा ब्यालेन्स या राम्रा फोन या अन्य भौतिक अवयवहरु चाहिन्छ, जीवनको खुशी र सन्तुष्टि भौतिक प्राप्ती र प्रतिस्पर्धामा मात्र देख्ने पुस्ताले हाँस्न अनि हसाउन नजानेको त पक्का हो । अर्कालाई पछारेर आफु अगाडि बढ्नु लाई जीत को परिभाषा बनाएका मान्छेको झुण्डले एउटा अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा बीच अन्योल को परिधी बनाएका छन् अनि तनाव पूर्ण जीवनको श्रीगणेश पनि त्यहीबाट हुन्छ ।
यस्ता प्रतिनिधी पात्र बालक जस्ता अरबौं मानिसहरु एक खित्का पनि नहाँसी अनि तनाव वीच नै आफ्ना दिन अनि बर्षहरु गुजारी रहेका छन् । आत्महत्या, हत्या, नशा सेवन, दुर्घटना अनि कैयन असरहरु त हाम्रा टोलछिमेक मै दैनिक सुनिन्छ ।
मानसिक स्वास्थको यिनै मुद्धा अनि परिवेशले ल्याएको चुनौतीलाई बिश्व भरि मिलेर सामना गर्न सन् १९९२ देखि हरेक वर्ष १५० भन्दा बढी देशहरुमा विभिन्न कार्यक्रम गरि विश्व मानसिक स्वास्थ्य दिवस मनाइन्छ । यो दिवसले संसारमा मानसिक स्वास्थ्य सम्बन्धि मुद्दाहरू, समस्याहरु अनि उपचारात्मक र प्रतिरोधात्मक तरिकाहरुका बारेमा चेतना जागृत गरिन्छ । मानसिक स्वास्थ्यका मुख्य आधारहरु भनेको मानविय संवेदनात्मक सहयोग र भावनात्मक प्रार्थमीक उपचार हरु हुन् ।
जसरी कुनै दुर्घटनामा परेका ब्यक्तिहरुलाई भौतिक प्राथमीक उपचार गरिएजस्तै भावनात्मक अनि संवेदनात्मक दूर्घटनामा परेका ब्यक्तिहरुलाई तत्कालै सही मानसिक प्राथमीक उपचार गर्न जरुरी हुन्छ । बढ्दो आधूनिकता, बदलिंदो जीवनशैली अनि बढ्दो मानवीय महत्वाकांक्षाका कारणले मानिसहरुमा लामो समयसम्मको निराशापना, मानसिक असन्तुलनका कारण आत्महत्या लगायतका समस्याहरु बढिरहेका छन् ।
जीवन अनमोल छ र यहाँ महत्वपूर्ण कुराहरु जस्तैः धन सम्पत्ति र सुन चाँदीमा मात्र तुलना गर्नु मुर्खता हो, कमाउने र जोगाउने दौडमा कतै हामीले बाँच्न त विर्सिरहेका छैनौ ? खुशी हुनु र सकारात्मक सोच राख्नु एकदमै ठूलो कुरा हो, मुस्कुराउन र मुस्कान बाँड्न नभुलौं ।
स्मरण रहोस्, हरेक बर्ष करिब ३० करोड मानिसहरु संसारमा डिप्रेशनको शिकार भइरहेका छन् , खुशी अनि सन्तुष्टि का साथ जीवन बाँच्ने आधार नै मानसिक स्वास्थको पहिलो खुडकिलो हो । हामीलाई त्यसै ३० करोड को सुचीमा नाम लेखाउने रहर पक्कै पनि छैन्, जीवनमा सक्दो प्रयास गर्न सक्नु नै उपलव्धी हो । परिणाम त केवल उपज हो, प्रयास को । हामी छाँया को पछाडी कुद्न बन्द गर्दै जीवनको वास्तवीक मुल्यको पछि लाग्न जरुरी छ । हरेक दिन घट्दै गएका यी सिमीत जीवनका दिनलाई रमाईलो गरि बिताउने साहस सबैमा होस् ।
मानसीक समस्या भएकाहरूको विशेष रेखदेख र स्वस्थ्य र सामान्य जीवनकालागि पहल गर्नु हाम्रो दायीत्व हो, उनीहरूलाई दया होइन माया र स्नेहले भरीएको सामाजिक संरचनाको विकास गराैं ।
विश्व दृष्टि दिवस
नेपालीमा आँखा, सस्कृतमा चक्षु या नयन, अँग्रेजीमा आई, लगायत थुप्रै नामहरु दिइएका छन्, भाषैपिच्छे अनि देशै पिच्छे । आज अक्टोबर महिनाको दोश्रो बिहीवार अर्थात यस दिन बिश्वभरि दृष्टि दिवस मनाइन्छ, आउनुहोस् यसै सेराफेरोमा केही बात मारौं ।
गएको बर्ष को कार्तिक महिनाको सेरोफेरोमा हाम्रो पात्रो ले नेपालको म्याग्दी जिल्लावाट एकजना दृष्टिबिहीन प्रयोगकर्ताको पृष्ठपोषण पाएको थियो । हामी देख्न सक्दैनौं तसर्थ हाम्रो पात्रोका अन्य लाखौं प्रयोगकर्ताहरु झैं हामीले दिनबिशेष साम्रगीहरु पढ्न सक्दैनौ भनेंर । त्यसको बर्षदिन पछि आज हाम्रो पात्रोका अधिकांश दिनबिशेष साम्रगीहरु अडियोमा पनि राखिने गरिएको छ, पाठक वर्गको सरलता अनि दृष्टिबिहीन पाठकको सहज पहुँचका लागि भनेंर ।
आज बिश्व दृष्टि दिवसका दिन सवप्रथम हाम्रो पात्रो संझन चाहन्छ, हाम्रा दृष्टिबिहीन प्रयोगकर्ताहरु, अनि दृष्टिमा बिभिन्न कारणले समस्या आएका लगायत अन्य सम्पूर्ण प्रयोगकर्ताहरु लाई । वास्तवमै दृष्टिको महत्व कति धेरै छ भनेंर हामीले बुझेकै छौं र यसै अनुसार आफ्नो स्वास्थ अनि जीवनशैली पनि दिर्घदृष्टिका हेतुले अघि बढाउने छौं आशा छ ।
हामीले देख्ने हिमाल, हरियाली, रंगहरु, अनुहार अनि तिनका आकार, मुस्कानको प्रकृती अनि फरक र समानता दृष्टिबिहीन साथीहरुका लागि अनुभव गर्न तुकबिहीन नै हुन्छ । थोरै बिश्वव्यापी तथ्याकं को साराशं लिऊ, बिश्वभरि करिब ३ करोड ६० हजार मान्छेहरु दृष्टिबिहीन छन् भनें २ अरब ४६ करोड हाराहारी मान्छेहरु कम दृष्टि या गहिरो प्रकृतीको दृष्टिजन्य समस्यावाट प्रभावीत छन् । स्मरण रहोस् बिश्वभरि नै कूल दृष्टिबिहीन जनसख्याँको ९० प्रतिशत बढि जनसख्याँ न्यून आयश्रोत भएका र आर्थिक रुपमा बिपन्न परिवारमा बस्दछन् ।
बिश्वभरि दृष्टिबिहीन जनसख्याँमध्य बालबालिका को सख्याँ भनें १ करोड ९० लाखको हाराहारीमा रहेको छ ।
दृष्टि अनि त्यस्को स्वस्थ र उपचार आजको बिश्वका लागि ठूलै चुनौती भएको छ, यस्तै मुद्धाहरुका बारे जनजागरण फैलाउने, पैरवी गर्ने अनि नेत्र दान जस्ता गहन अनि पुण्य दानका बारेमा अभिप्रेरित गर्ने अभिप्रायले दृष्टि दिवस मनाइन्छ ।
बिश्वमा यस्ता नेत्र अनि दृष्टिका कुराहरु र सवाललाई मुलधारमा ल्याउन आईएपीवी अर्थात दृष्टिबिहीनताको रोकथामका लागि अन्तराष्ट्रिय सस्था सन् १९७५ देखि कार्यरत छ । यसपाला सन् २०१७ को नारा भनें आफ्नो आँखाको ख्याल गरेको कुरा झल्काउने एउटा फोटो पठाउनुहोस् भन्ने रहेको छ ।
कसैले चश्मा लाएको त कसैले मुख धोएको, लेन्स लगाएको, सागपात खाएको, भिजन चेक गराएका जस्ता बिभिन्न तस्वीरहरुले पठाएका यस सस्थाले जानकारी दिएको छ । नेपालमा पनि दृष्टिबिहीनहरुको हकहितका लागि बिभिन्न संघसस्थाहरु कार्यरत छन् जस्मा नेपाल नेत्रहीन संघ भनें छाता संगठनका रुपमा कार्य गर्दछ । त्यस्तै बिभिन्न सरकारी तथा गैर सरकारी सस्थाहरु लगायत अन्य सञ्जालहरु जस्तै नेपाल नेत्रज्योती संघहरु ले नेपालभरि नेत्रज्योतीका लागि आँखा केयर सेन्टर र उपचार अभियान गर्ने गरेका छन् ।
नपाली गाँउघरमा आफ्नो दृष्टिको हेरबिचार गर्नका लागि पर्याप्त जानकारी हरु दिन सकेको अवस्था छैन भनें आँखाको उपचारका लागि तुलनात्मक रुपमा सर्वसुलभ अस्पतालहरु त्यति छैनन् । बिराटनगर आँखा अस्पताल, लाहान आँखा अस्पताल, नेपाल आँखा अस्पताल त्रिपुरेश्वर, तिलगंगा आँखा अस्पताल, भक्तपुरको बिपी आँखा अस्पताल, चितवन आँखा अस्पताल, लगयत नेपालगन्जको आँखा अस्पताल अनि लायन्स क्लव द्धारा आँखा पचारार्थ खोलिएका सामुदायिक आँखा अस्पतालहरु छन् । मोफसलका आँखा अस्पतालहरु बिशेषज्ञता अनि प्रविधीगत हिसाबले कमजोर नै छन् र यिनको प्रभावकारीतामा नै नेपालीको दृष्टिको दिर्घायू लुकेको छ ।
एसियाको नोवेल पुरस्कार मानिने रोमन म्यासेसे पुरस्कार यस्तै आँखा अनि दृष्टिको उपचार पद्धतीका लागि नेपालकै छोरा डाक्टर सन्दुक रुईतलाई सन् २००६ मा प्रदान गरिएको थियो । अहिले पनि अचाक्ली धुलोधुँवाले गर्दा शहरी क्षेत्रमा बस्ने नेपाली हरु आँखाको समस्याले अत्यन्त जटिल अवस्थामा छन्, काठमाडौ लगायतका शहरमा दैनिक हिँड्ने मान्छेहरुले सँधै जसो बिहान उठ्दा आँखा पोल्ने समस्या सामना गरेका छन् । धुलो र धुँवाले आँखा मात्र नभई चर्म अनि श्वासप्रश्वासको पनि उत्तिकै समस्या ल्याँउदछ, सरकार अनि भर्खरै निर्वाचीत जनप्रतिनीधीहरु मौन रहन नहुने अवस्था छ ।
सन् १९८१ मा केवल एउटा आँखा अस्पताल भएको नेपाल आजका दिनसम्म १७ भन्दा बढि आँखा अस्पताल अनि ३२ अन्य आँखा केयर सेन्टरहरु भएको देश हो । नेत्र उपचारका हिसाबले नेपाल दक्षिण एसियाली क्षेत्रमै एउटा उदहारणीय देश हो ।
आफ्नो आँखाको ख्याल गर्नुहोला अनि आँखा नहुने हरुलाई माया र सदाशयता देखाउनुहोला ।
तन र मन दुबै तर्फको आँखाको ख्याल गरौं ।
--------
हाम्रो पात्रोका लागि सुयोग ढकाल
Liked by:
