अन्तर्राष्ट्रिय भन्सार दिवस | विश्व कुष्ठरोग दिवस

सामान्यतया सरकारले आयात र निर्यातमा लगाउने करलाई भन्सार भनिन्छ, भन्सार भन्नाले एउटा देश र अर्को देशबिचको सीमामा भएको वस्तु र सामानको लेखाजोखा राख्ने अड्डालाई जनाउँदछ । नेपाललाई दुई ढुङ्गाबिचको तरुलका रुपमा परापूर्वकालदेखिनै ब्याख्या गरिदैं आएको छ, भारत र चीनसंग जोडिएका नेपालका धेरै भन्सार कार्यालयहरु छन् ।

विहानै उठ्ने वित्तिकै हामीले चिया खाने कपहरु, या प्रयोग गरेका विभिन्न प्रकारका विदेशी रिकापी अर्थात कचौराहरु, चम्चाहरु, विदेशमा बनेर आयात गरिएका सम्पूर्ण सामानहरु, लत्ताकपडाहरु अनि प्रयोग गरिने मोबाईल लगायत कम्प्यूटरहरु यिनै विभिन्न भन्सार कार्यालयहरू हुँदै आयात गरिएका हुन् । यसअर्थमा हाम्रो दैनिक जीवनमा चाहिने बस्तु अनि सेवाहरुको सरल अनि सहज आपूर्तिकालागि भन्सारको ठूलो महत्व छ । यहाँसम्म कि हामीले चढेका हरेक सवारीसाधनहरु लगायत तिनले खपत गर्ने हरेक थोपा इन्धनहरु अनि हाम्रो भान्साकोठामा भएका प्रत्येक चिम्टि नुन समेत भन्सारकै नाका भएर आएको हो ।

नेपाल एउटा भूपरिवेष्ठित देश भएकाले हामी नेपालीहरुकालागि भन्सारको महत्व अत्यन्त धेरै छ । यस्ता भन्सार कार्यालयहरुमा आयात या निर्यात गरिने सामानहरुको लेखाजोखा राखिन्छ, देशको कानुनअनुसार कर लगाईन्छ र मापदण्ड अनुसार पैठारी गरिन्छ । यसरी भन्सारले उठाउने महसुललाई राजश्वका रुपमा देशले विकास निर्माण, सुरक्षा अादि अनेक देशहितमा सरोकार राख्ने गतिविधिहरूकालागि प्रयोग गर्दछ । हामीले देखेका देश विकासका कदमहरु चाहे ती बाटो, स्कूल बनाउने देखि पुल र अन्य भौतिक पूर्वाधारहरु अनि विकासका अन्य मापदन्डप्रति सरकारको लगानीहरुमा धेरैजसोका श्रोतहरु यिनै राजश्व नै हुन् । चीनसंगका भन्सार नाकाहरुहुँदै या भारतसंगका नाका हुँदै ठूला ठूला मालवाहक गाडीमा आउने सामानहरु हाम्रा जीवनरेखाकारुपमा रहेका छन् ।

तस्बिरहरूः राजु श्रेष्ठ (वीरगञ्ज)

हरेक वर्ष जनवरी २६ तारीखका दिन संसारभरि भन्सार दिवस मनाईन्छ, यसरी यस दिनमा भन्सार दिवस मनाईने कार्य भने विश्व भन्सार सङ्गठनले तय गरेको हो । आज नेपालमा पनि विभिन्न जागरणका कार्यक्रम अनि गोष्ठी लगायत नागरीक उत्प्रेरणत्मक अनि जानकारीमूलक कार्यक्रम गरेर भन्सार दिवस मनाईन्छ ।

भन्सार छलेर कुनै सामान या सेवाको आपूर्ति गर्नु कानूनतः ठूलो अपराध हो, वस्तु तथा सेवाको कानूनतः आपूर्ति गर्नकालागि भन्सार छल्नु सजायको भोगी हुनु हो । हरेक वर्ष भन्सार दिवसमा नेपाल सरकार अर्थ मन्त्रालयले एउटा निश्चित उद्देश्य निर्धारण गरि त्यो उद्देश्य प्राप्ति भए नभएको अनि त्यसका अन्य कठिनाई र अभ्यासहरुको विषयमा छलफल गर्दछ । विभिन्न प्रकारका बन्द, चक्काजाम अनि आन्दोलनका कारणले वस्तु तथा सेवाको आयात निर्यातमा असर पर्दछ र राजश्व असुलीमा कठिनाई हुन्छ ।

आयात अनि निर्यातकालागि चीन र भारत दुबै देशसंग ब्यापार सम्झौतागरि नेपाल सरकारले कुनै एउटा देश भन्दा पनि समग्र संसारभसरबाटै वस्तु तथा सेवाको विनिमय गर्न सफल होस् । एकमात्र अन्तराष्ट्रिय विमानस्थल अर्थात् त्रिभुवन विमानस्थललाई अझ वैज्ञानीक अनि सहज बनाउँदै सहज आयात, निर्यातको ब्यवस्था गर्न सकोस् । राष्ट्रसेवकहरुको निष्ठामा आँच नआओस् । विश्वमा कम्प्यूटर प्रविधीबाट सहज अनि सरल बनाईएको भन्सारका लेखाजोखाका विवरण अनि हिसाबहरु नेपालमा अझै पनि अधिकांशरुपमा पुरानै ढड्डा अनि हस्त लिखित कागजमा भईरहेको छ, प्रविधिले नेपाली भन्सारलाई सर्लक्क बाँध्न सकोस् । नेपालीको हित होस् अनि नेपालको जय होस् । भन्सार दिवसको शुभकामना !!

विश्व कुष्ठरोग दिवस

हरेक बर्षको डिसेम्बर ३० संग तुलना गर्दै त्यसको सबैभन्दा नजिकको आइतबारलाई बिश्व कुष्ठरोग दिवसका रुपमा मनाउने चलन छ । अपांगतासंग जोडेर कुष्ठरोगलाई हेर्ने गरिन्छ, बिश्व स्वास्थ संगठनका अनुसार अपांगता दिर्घसमयसम्म रोगको सही पहिचान हुन नसक्दा पनि हुने गर्दछ । रोगको समयमै पत्ता लगाउने अनि उपचार गर्न सक्ने संरचना भएमा, कुष्ठरोग लगायतका धेरै रोगका कारणले बालबालिका र बयस्कमा हुने अपांगता कम हुने थियो भनेर बिश्व कुष्ठरोग दिवसका दिन उल्लेख गरेको छ ।

बिश्वमा हरेक रोग अनि संक्रमणले आआफ्नो कालखण्डमा उधुम मच्चाएका हुन्छन् र समयसंगै हामी मानवले आफ्नो ज्ञान अनि अध्ययनले ति रोगहरुलाई जितेका छौं। चाहे कएक्समयको महामारी रेबिज, एचआईभी, टीबी या कुष्ठरोग नै किन नहोस् । करिब ३००० बर्षअघि नै मानव शरीरमा कुष्ठरोग पाइएको इतिहास छ, यस रोगको भयावय प्रवृति त त्यतिबेला बढ्न गयो जब बिश्वभरिका समाजमा यस रोगलाई पाप, सजाय अनि रोगीहरुलाई पापीको करार दिइन थालियो । सन् १८७३ मा आएर मात्र नर्वेका बैज्ञानिकले यस रोगलाई पाप नभई बिशुद्ध रोग भएको भनि आफ्नो अध्यनले सिद्ध गरेका हुन् । यस घटनाको करिब १५० बर्ष पनि भएको छैन् । नेपालमा पनि कुष्ठरोगीको दयानय अवस्था बृतान्त इतिहासका रुपमा सुन्न पाइन्छ, फलानाका फलानालाई कुष्ठरोग भएको र लगेर गाँउभन्दा पर ओडारमा राखेका लगायतका धेरै कथाहरु हाम्रा गाँउठाँउमा अझै आलै छन् ।

लगभग २ दशक अघिको महजोडी अभिनीत कुष्ठरोग जनचेतना अभियानको एउटा छोटो जानकारी मुलक गीत संझना गर्न चाह्यौं ।

सुन सुन दिदीबहिनी, सुन दाजुभाई
देउता लाग्या नठान है, कुष्ठरोगलाई
कुष्ठरोग लागेपछि लुकाउनुचाँही हुन्न
निको हुन्छ ओखतिले भाकलले छुन्न
नबिराई गरेदेखि ओखति मुलो
कुष्ठरोग भन्ने कुरो अब छैन ठूलो ल है

यसै गीतले भनेझैं अहिले आएर नेपाली समाजमा कुष्ठरोगीहरुको अवस्थामा उल्लेखनात्मक सुधार आएको छ । स्वास्थसंस्थामा सहजै ओखति पाइन्छ र यसको सेवनले यो रोग हटेर पनि जान्छ । छालामा लाटो फुस्रो दाग देखिएमा र छुँदा थाहा नभएमा गएर अस्पतालमा देखाउनुहोला । पछि यहि दाग बढ्दै जाने, अगंहरु झमझमाउने र पछि अपांगता हुने सम्म हुन्छ । रोगले पापी र धर्मी कहाँ थाहा पाँउछ र ?

स्वास्थ हाम्रो अधिकार र दायित्व दुबै हो । बिश्व कुष्ठरोग दिवसका अवसरमा बिभिन्न जनचेतनामुलक कार्यक्रमहरु गरिन्छन् । यस रोगलाई अग्रेजी भाषामा लेप्रोसी भनिन्छ, लेप्रोसीका बिभिन्न मिसनहरु देश बिदेशमा सक्रिय छन् । हुन त सन् २०१५ को तथ्याकं अनुसार बिश्वमा केवल २ लाख १२ हजार कुष्ठरोगीहरु छन् जसको ६० प्रतिशत भारतमा मात्र छन् । यसका अलावा ईण्डोनेशीया, ब्राजिल लगायतका अन्य धेरै देशहरुमा यसको संक्रमण धेरै पाइएको थियो । पोषणको कमी अनि सरसफाईको लापरवाहीलाई यस रोगको मुख्य कारक मानिन्छ ।

कुष्ठरोगलाई जरैबाट उखेलेर फालौं, बिश्व कुष्ठरोग दिवसको शुभकामना छ है ।

---
हाम्रो पात्रोकोलागि सुयोग ढकाल