Brischik Sankranti/ Student Day | वृश्चिक संक्रान्ति /अन्तर्राष्ट्रिय विद्यार्थी दिवस | २०७८ मंसिर १ | Hamro Patro

वृश्चिक संक्रान्ति | अन्तर्राष्ट्रिय विद्यार्थी दिवस

काठमाडौंमा मात्र होइन, नेपालका अधिकांश ठाउँमा चिसो बढ्न थालेको छ, जाडो सुरु भइसकेको छ । आज १ मंसिर । आजबाट मंसिर लाग्यो । मंसिरको महिनालाई निकै धेरै पहिलेदेखि नै चिसोको सुरुवातको महिनाका रुपमा लिने गरिएको छ ।

अब दिनहरु क्रमश छोटा र राताहरु लामा हुँदै जानेछन् । छिटै साँझ पर्ने र विहान अबेरसम्म पनि अँध्यारो नै भएको जस्तो आभास हुन थाल्नेछ । हिमालबाट बहेर आएको हावा र चिसो सिरेटोले हाम्रो शरीरलाई पनि चिसो बनाउन थाल्नेछ ।

विहान घामको किरणले पृथ्वीलाई स्पर्श गर्नुअघि अब शीतले लपक्कै भिजाएको हुनेछ, हाम्रा बाटाहरु, हाम्रा खेतका डिलहरु र सागसब्जी तथा बोटबिरुवाहरु । यसको अर्थ हो, अबका रातहरु झन् बढी चिसा भएका छन् ।

चिसो मौसममा अनेक रोगहरु प्नि फैलिन्छन् । सबैभन्दा सामान्य हो, रुघाखोकी । चिसो लाग्न सक्ने भएकाले अब हामीले आफ्नो स्वास्थ्यको पनि विशेष चासो दिनुपर्छ, टोपी, पञ्जा, मोजा तथा न्याना कपडाहरु हामीले अब दराजमा थन्काएका थियौँ भने निकाल्नुपर्छ । शिरक र ब्ल्याङ्केटको जोहो पनि त हामीले गरिसकेका छौँ होला । त्यसलाई पनि अब प्रयोग गर्न निकाल्नुपर्छ, जाडो रातलाई न्यानो बनाउनुपर्छ ।

मंसिरको महिना सुरु भएसँगै हाम्रो घरआँगनमा केही उत्सवहरु पनि आउँछन् । धेरै पहिलेदेखि यही मंसिरको महिनामा हुने विवाहलाई लक्षित गरेर नेपालमा अनेक गीत पनि बनेका छन्, गाइएका छन् । विवाह र ब्रतबन्धजस्ता सनातनी सँस्कारका लागि सबैभन्दा उपयुक्त महिना मंसिरलाई मानिन्छ । त्यसैले त मंसिरमा विवाहका साइतहरु हुन्छन् । अनि विवाहका लागि चाहिने गरगहना, कपडाहरु किन्नेको भीड पनि बजारमा देख्न सकिन्छ । विवाह र ब्रतबन्ध तथा अन्य शुभ कार्यका लागि सबैभन्दा उत्तम महिनाका रुपमा पनि मंसिरलाई लिइन्छ । वैदिक सनातन हिन्दूहरुका लागि त्यसैले पनि शुभ साइतको राजाका रुपमा लिइन्छ मंसिरलाई ।

एकातिर यस्ता साइतहरु हुने भएकाले मंसिरलाई शुभ साइतको महिना भनिन्छ भने आजकै दिनदेखि सूर्य वृश्चिक राशिमा प्रवेश गर्दछ । त्यसैले मंसिर संक्रान्तिलाई वृश्चिक संक्रान्ति पनि भनिन्छ । हाम्रो पात्रोअनुसार यो मंसिर संक्रान्ति आठौं संक्रान्ति हो ।

मंसिरको यो संक्रान्तिलाई कृषि कार्यका लागि पनि विशेष मानिन्छ । किनकि साउने संक्रान्तिदेखि रोपिएको मिहनेतको फल अर्थात् रोपाइँपछिको फल अब घरघरमा भित्र्याउने बेला भएको छ । खेतमा लहलह झुलेका धानका बाला हेर्दा यसै पनि मनमोहक देखिन्छ । सुनजस्तै फलेको धानलाई काटेर नीनमा सुकाएपछि अब विस्तारै कुन्यू पनि लगाइन्छ । नेपालमा कतिपय ठाउँमा त धान काटेर पनि सकियो होला, कतिपय ठाउँमा यस वर्षको नयाँ धानको चामलमा दही मिसाएर न्वागी पनि आजकै दिन खाइन्छ ।

नयाँ धानको चामल, नयाँ धानको चिउरा कुट्ने प्रचलन पनि नेपाली समाजमा रहेको छ । आजको दिन नयाँ धान भित्र्याउने ठाउँमा वा भूमिपाथी पूजा गर्ने दिन पनि हो ।

आजको दिन नेपालका लागि अर्को ऐतिहासिक दिन पनि हो । आजकै दिन नेपाल एकीकरणका नायक राष्ट्रनायक पृथ्वीनारायण शाहले नेपाल एकीकरणको घोषणा गरेको पनि मानिन्छ । यही कारणले आजको दिनलाई नेपाल दिवसका रुपमा मनाउनु पर्ने पनि आवाज सुनिन्छ । नेपालका २२ सय तथा २४ सय राज्यहरुलाई एक बनाउने अभियान पृथ्वीनारायण शाहले सुरु गरेकाले नै आज हामीले गर्वका साथ हामी नेपाली भन्न पाएका छौँ ।

मंसिरको यो महिनाले तपाईंहरु सबैलाई अझ सम्पन्न बनाओस्, श्रीवृद्धि गरोस्, जय होस् । हाम्रो पात्रोको तर्फबाट सबैलाई शुभकामना ।

अन्तर्राष्ट्रिय विद्यार्थी दिवस

‘विद्यार्थी परिवर्तनका संवाहक हुन् ।’

विश्व राजनीतिको इतिहासलाई फर्केर हेर्ने हो भने राजनीतिक परिवर्तनमा होस् या राजनीतिक चेत विकास गर्न र विस्तार गर्न विद्यार्थीको भूमिका निकै महत्त्वपूर्ण छ । विद्यार्थीका कारण नेपालमा मात्र होइन, विश्वका विभिन्न देशमा ठूला राजनीतिक, सामाजिक तथा आर्थिक परिवर्तनहरु भएका छन् ।

विद्यार्थीहरुको यही योगदानलाई स्मरण गर्दै १७ नोभेम्बरलाई विश्वभर अन्तर्राष्ट्रिय विद्यार्थी दिवसका रुपमा मनाउने गरिन्छ । तर, यसको अर्थ के होइन भने यसलाई राजनीतिक दिवसको सन्दर्भमा मात्र लिने गरिन्छ । यसलाई त बरु अहिले गैराराजनीतिक तथा बहुसाँस्कृतिका दिवसका रुपमा विश्वभरका विभिन्न विश्वविद्यालय तथा कलेजहरुले मनाउने गर्छन् ।

अन्तर्राष्ट्रिय विद्यार्थी दिवस किन मनाउन थालियो भन्नेबारे थोरै चर्चा गरौँ । त्यसो त अन्तर्राष्ट्रिय विद्यार्थी दिवस अन्य कुनै मितिमा केही विश्वविद्यालयहरुले मनाउने गरेका छन् । यो विशेषतः अन्तर्राष्ट्रिय विद्यार्थी पढाउने विश्वविद्यालयहरुले मनाउने गरेका छन् ।

सन् १९३९ को कुरा हो । नाजीहरुले चेक रिपब्लिकका विश्वविद्यालयहरुमा आक्रमण गरेका थिए । त्यहाँ उनीहरुले केही विद्यार्थीहरुको हत्या मात्र गरेनन्, विद्यार्थीहरुलाई नियन्त्रणमा लिएर कन्सन्ट्रेसन क्याम्पहरुमा पनि पठाएका थिए । इतिहासको यो सन्दर्भबारे हाम्रो पात्रोको अर्को कुनै लेखमा फेरि छलफल गरौँला । त्यति बेला प्राग विश्वविद्यालयमा भएको नाजी आक्रमणमा नौ जना विद्यार्थीको हत्या भएको थियो । १२ सयभन्दा धेरै विद्यार्थीहरुलाई कन्सेन्ट्रेसन क्याम्पहरुमा पठाइएको थियो । अनि चेकका सबै विश्वविद्यालयहरु र कलेजहरु पनि बन्द गरिएका थिए ।

त्यो इतिहास, त्यति बेला हत्या गरिएका ९ विद्यार्थी र १२ सय विद्यार्थीको सम्झनामा यो दिवस मनाउन थालिएको हो ।

थोरै चर्चा गरौँ, नेपाली राजनीतिक इतिहासमा विद्यार्थीको योगदानबारे । नेपालमा भएका ठूला राजनीतिक परिवर्तनहरुमा पनि विद्यार्थीहरुको विशेष भूमिका रहेको छ । २००७ सालमा होस् या ०४६ सालमा वा पछिल्लो पटक हामीले व्यवस्था परिवर्तन गरेको ०६२/६३ सालमा नै किन नहोस्, विद्यार्थीहरुको विशेष भूमिकालाई कसैले पनि नकार्न सक्दैन ।

त्यसैले त आज पनि हामी कलेज तथा स्कुलहरुमा, विश्वविद्यालयहरुमा समेत विद्यार्थीलाई भोलिका कर्णाधार भन्छौँ, उनीहरुको महत्त्वलाई बिर्सन सक्दैनौँ ।

हाम्रो पात्रोको तर्फबाट विद्यार्थी दिवसको शुभकामना ।

हाम्रो पात्रोका लागि सुयोग ढकाल