Som Pradosh Vrata/World Population Day | सोम प्रदोष व्रत/विश्व जनसंख्या दिवस | २०७९ असार २७ | Hamro Patro

सोम प्रदोष व्रत/विश्व जनसंख्या दिवस

प्रदोष भनेको के हो ?
त्रयोदशीलाई प्रदोष भनिन्छ । एकादशीमा विष्णुलाई स्मरण गरिन्छ भने प्रदोषमा शिवको स्मरण गरिन्छ । प्रदोष काल सूर्यास्त हुनुभन्दा ४५ मिनेट अगाडि सुरु हुन्छ र सूर्यास्तको ४५ मिनेटपछि समाप्त हुन्छ। प्रदोष कथा चन्द्रमाको क्षय हुने रोग अर्थात् चन्द्रमाको प्रभाव कम हुँदै जाने अवस्थामा भगवान् शिवले त्रयोदशीका दिन चन्द्रमाको रोग निवारण गरिदिनुभएको शास्त्रमा उल्लेख छ । यस कारणले हरेक महिनाको त्रयोदशीमा भगवान् शिवको स्मरण गर्दै प्रदोष व्रत लिइन्छ।

आज सोमबारका दिन प्रदोष व्रत परेकाले सोम प्रदोष व्रत भनिएको हो । सोमवार शिवको प्यारो वार मानिन्छ, यसर्थमा आजको प्रदोष व्रत दिने र शिवको महिमा गान गर्नेहरूलाई असाध्यै धेरै पवित्रता र शुद्धता प्राप्त हुने विश्वास छ ।

प्रदोष व्रत कहिले गर्ने ?
प्रदोष व्रतको पूजा आफ्नो नगरको सूर्यास्तको समय अनुसार प्रदोष कालमा गर्नुपर्छ।

प्रदोषमा के नगर्ने ?
प्रदोषको समयमा भगवान् शिवको पूजा नगरी भोजन नगर्नुहोस्। व्रत बस्दा खाना, नुन, खुर्सानी आदिको सेवन नगर्ने ।

प्रदोष व्रतमा पूजा गर्दा थालमा के के राख्ने ?
पूजा थालीमा अबीर, चन्दन, कालो तिल, फूल, धतुरा, बिल्व पत्र, शमी पत्र, जनै, दीप, कपूर, अगरबत्ती र फलफूल राखेर पूजा गर्ने ।

विश्व जनसङ्ख्या दिवसको पृष्ठभूमि

सन् १९८९ बाट हरेक वर्ष विश्वभरिका जनसङ्ख्याका मुद्दाहरूलाई सम्बोधन गर्ने हेतुले विश्व जनसङ्ख्या दिवस हरेक वर्ष जुलाई महिनाको ११ तारेखका दिन मनाउन थालिएको हो । रोचक कुरा त के छ भने सन् १९८७ को जुलाई ११ तारिखका दिन विश्वको जनसङ्ख्या करिब ५ अरब पुगेको अवसरमा भएको पपुलेशन समिटले यो दिवस मनाउने घोषणा गरेको हो । हाल विश्वमा करिब ८ अर्बभन्दा धेरै जनसङ्ख्या रहेको राष्ट्र सङ्घको एक अध्ययनले देखाएको छ । यो दिवस नेपालमा पनि विभिन्न कार्यक्रमको आयोजना गरी मनाउने गरिएको छ ।

एउटा आदर्श विश्वको परिकल्पना
एक आदर्श संसारमा, ८ बिलियन मानिसहरू सहित अधिकार र विकल्पहरूद्वारा सशक्त स्वस्थ समाजहरूको लागि ८ बिलियन अवसरहरू हुनपर्दछ । लैङ्गिक, जातीय, वर्ग, धर्म, यौनिकता, अपाङ्गता र उत्पत्तिको आधारमा अन्य कारकहरू मध्ये, धेरै अझै पनि भेदभाव, उत्पीडन र हिंसाको सामना गरिरहेका छन्। ८ बिलियन जनसङ्ख्या मध्य अधिकांशलाई पछाडि छाडेर विश्व अगाडि बढ्न सक्दैन, विश्व जनसङ्ख्या दिवसमा एक आदर्श विश्वको परिकल्पना गर्दै समानता र अवसरको बिकेन्द्रिकरणलाई जोड दिइन्छ । अझ यस वर्षको जनसङ्ख्या दिवसमा सुरक्षा, रोजगारी र शिक्षा खोज्दै विश्वका अन्य विकसित देशहरूमा जाने आप्रवासी जनसङ्ख्या को समानता र अधिकारको पनि पैरवी गरेर मनाइदै छ ।

वार्षिक २७ करोड जनसङ्ख्या रोजगारीको खोजीमा एक देशदेखि अर्को देशमा जाने गरेका आइएलओको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । जसमा दैनिक विश्वभर शिक्षा, रोजगार र अन्य अवसरको खोजीमा वार्षिक ४० करोड जनसङ्ख्या स्थानान्तरण हुने गरेका छन् । र यस सख्याँमा ४५ प्रतिशतभन्दा बढी चाहिँ सार्क देशबाट जाने क्रियाशील जनसङ्ख्या को योगदान छ । सार्क राष्ट्रको सदस्य राष्ट्र नेपालमा हामीले आफ्नो समाज र परिवारमा नै यस कुरा देखेकै छौं । आज विश्व जनसङ्ख्या दिवसमा एउटा आदर्श विश्वमा सबैका लागि समान अवसरहरूको पैरवी गरिँदै छ ।

हाम्रो पात्रोका लागि सुयोग ढकाल