Bala Chaturdashi Barta/ Shatbij Chharne Din/International Day of Disabled Persons | बाला चतुर्दशी व्रत /शतबीज छर्ने/अन्तर्राष्ट्रिय अपाङ्ग दिवस (अपाङ्गता भएका कर्मचारी मात्र) | २०७८ मंसिर १७ | Hamro Patro

बालाचतुर्दशी | शतबीज छर्ने दिन | अन्तर्राष्ट्रिय अपाङ्ग दिवस

आजको तिथिमा पितृका नाममा दीपदान गरेर बालाचतुर्दशी पर्व मनाइन्छ । काठमाडौंको पशुपतिनाथ मन्दिर सँगसँगै अन्य शिवालयमा अघिल्लो दिनदेखि नै मानिसहरुको भीडभाड हुने गर्छ ।

हिजो रातभर जाग्राम बसेर, भजनकीर्तन गरेर दीप प्रज्वलन गरेपश्चात आज विहान शतबीज छर्ने चलन रहेको छ । शतबीजमा सप्तबीज हुन्छ ।

आउनुहोस्, हाम्रो पात्रोमा आज चर्चा गरौँ, यो दिनको विषयमा । हिन्दू धर्म मान्नेहरुले आफ्ना दिवंगत पूर्खाहरुको मुक्तिको लागि शतबीज छर्ने गर्छन् । कुनै पनि दुर्घटना वा अकालमा मृत्यु भएकाहरुलाई स्वर्ग वा नर्कमा तर्नका लागि सहज होस् भनेर शतबीज छर्ने गरिएको हो ।

मंसिर कृष्ण त्रयोदशीका दिन जाग्राम बसेर मृतात्माको नाममा दीप प्रज्वलन गर्नाले पितृदोषबाट मुक्ति मिल्ने विश्वासमा हिन्दू धर्मालम्बीमा रहेको छ ।

शतबीजमा ७ अन्नको प्रयोग गरिन्छ । धान, गहुँ, मास, मुंगी, कागुन र सामाको बिउ मात्र होइन, कुनै कुनै ठाउँमा कागती, निबुवा, सुन्तला, स्याउ, उखु, अम्बा, केरासहित तील, चना, मकै पनि शतबीजमा प्रयोग गर्ने गरिन्छ । मंसिर कृष्ण त्रयोदशीको दिन पितृहरुको सम्झनामा दीप प्रज्वलन गरेर रातभर जागा बस्ने र बिहान शतबीज छर्ने प्रचलन रहेको छ । बिहान स्नान गरेर चोखो र श्रद्धापूर्वक मनले शतबीज छर्नका लागि शिवालयनजिकका जंगलहरुलाई छान्ने गरिन्छ । काठमाडौंमा पशुपतिनाथ र यसको छेउछाउका किँरातेश्वर महादेव, गौरीघाट, गुहेश्वरी, आर्यघाट, श्लेषमान्तक वन, चतरा, बराहक्षेत्र, सेतीवेणी धाम, देवघाटलगायतका स्थानहरुमा शतबीज छर्ने दर्शनार्थीहरु भेला भएका हुन्छन् ।

शतबीज छर्ने यो दिनको सुरुवात भएको विषयमा चल्ने एउटा किंवदन्ती चाहिँ अलिक अनौठो लाग्न सक्छ । बाला खासमा एक असुरको नाम हो । उनका ब्रिसलाई राजाले बाला मार्नका लागि पठाएका थिए ।

बालाले आर्यघाटमा जलाउनका लागि ल्याइएका शवहरु खाइदिने, मृतकका आफन्तलाई तर्साउने र दुःख दिने गरेपछि मानिसहरुले राजालाई यसबारे गुनासो गर्न पुगेका हुन्छन् ।

उनीहरुको गुनासो सुनेपछि राजाले ब्रिसलाई बोलाएर बालालाई मार्न निर्देशन दिन्छन् । तर, ब्रिस र बाला साथी हुन् । आफ्नो साथी बालाको हत्या गर्न ब्रिसले सक्दैनन् । एकातिर राजाको आदेश, अर्कोतिर आफ्नो साथीको हत्या । बढो फसादमा पर्छन् ब्रिस । उनले श्लेषमान्तक वनमा गएर भगवना शिवको तपस्या गर्छन् । उनको तपस्याबाट प्रसन्न भएका भगवान शिवले बालाको असुर प्रवृत्तिलाई मुक्त गरिदिन्छन् । अनि बालालाई पापबाट मुक्त गराउन ब्रिसलाई शतबीज छर्न आदेश दिन्छन् । यही दिनदेखि शतबीज छर्ने प्रचलन सुरु भएको मानिन्छ ।

साथी बालाको हत्या नगरि उनलाई सहज रुपमा बाहिर ल्याउन सकेकाले आजको दिनलाई कसैकसैले मित्रताको उदाहरणको दिनका रुपमा पनि लिन्छन् ।

आजको यो विशेष दिन हाम्रो पात्रो परिवार पनि मृतात्माहरुको शान्तिका साथ स्वर्गमा बास होस् भन्ने कामना गर्दछ ।

अपाङ्गता भएका व्यक्तिका लागि अन्तर्राष्ट्रिय दिवस


३ डिसेम्बरलाई सन् १९९२ देखि संयुक्त राष्ट्रसंघले अपाङ्गता भएका व्यक्तिका लागि अन्तर्राष्ट्रिय दिवसका रुपमा मनाउने गरेको छ । अपाङ्गतासम्बन्धी विभिन्न विषयमा छलफल गर्न, विभिन्न चुनौतिहरुको समाधान निकाल्न, अपाङ्गतासम्बन्धी जागरण फैलाउन र अपाङ्गता भएका व्यक्तिको अधिकार सुनिश्चित गर्न उद्देश्यका साथ यो दिवस मनाउन थालिएको हो ।

सन् २००७ सम्म यसलाई अन्तर्राष्ट्रिय अपाङ्ग दिवस भन्ने गरिन्थ्यो । प्रत्येक वर्ष यो दिवसले विभिन्न विषयमा आफूलाई केन्द्रित राख्छ । तर, विषय वा शीर्षक जे भए पनि यो दिनको खास उद्देश्य हो– अपाङ्गतासम्बन्धी विभिन्न विषयमा छलफल गर्नु र यसबारे हुनसक्ने समस्याहरुको समाधान निकाल्न प्रयास गर्नु ।

सन् २०२१ को आजको दिन यो दिवसको मूल नारा रहेको छ– पोस्टकोभिड समयमा अधिकारका लागि लडाइँ । दुई वर्षदेखि पूरै विश्व महामारी कोभिड १९ सँग लडिरहेको छ । यो समयमा अरु सबै जनाजस्तै अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरुका लागि पनि चुनौति थपिएका छन् । यही विषयलाई मध्यनजर गर्दै आजको दिन उनीहरुको अधिकारका लागि विशेष कार्यक्रमहरु गरिन्छ ।

केही वर्ष पहिलेसम्म नेपालमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरुलाई अलिक फरक नजरले हेर्ने गरिन्थ्यो । कतिपयले रुढीवादी अन्धविश्वासका कारण पनि यस्तो फरक सोच राख्ने गरेका थिए । तर, अब विस्तारै सहरहरुमा अपाङ्गमैत्री संरचना बन्न थालेका छन्, अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरुका लागि पनि नयाँ निर्माणहरुमा सहज कसरी बनाउने भन्ने सोच्न थालिएको छ, उनीहरुले विशेष अवसर पाउन थालेका छन् । हामीले आजको दिन नेपालका गाउँगाउँसम्म यो सन्देश लैजानु आवश्यक छ ।

हाम्रो पात्रो परिवार आजको दिन सबैलाई समान अवसर मिलोस् भन्ने कामना गर्दछ
----
हाम्रो पात्रोका लागी सुयोग ढकालले तयार पार्नुभएको ।