Lalitpur Matsyanarayan Ratharohan/World Nurse Day | ललितपुर मत्स्यन्द्रनाथ रथारोहण/विश्व नर्स दिवस | २०७८ वैशाख २९ | Hamro Patro

आउँदा दिनहरु

ज्योतिषहरू

  • call
    TALK TO JYOTISH

    • मेरो नोट Add Note

    राशीफल

    मेष
    मेष (चु, चे, चो, ला, लि, लु, ले, लो, अ) कार्यक्षेत्रमा नयाँ जिम्मेदारी थपिन सक्छ। धैर्य र पराक्रमले आँटेको कार्यमा सफलता मिल्नेछ। गृहणीहरूको नयाँ पहिरन वा साज सजावटमा समय व्यतीत हुनेछ। आर्थिक पक्ष बलियो बन्नेछ। आजको शुभ रंग सेतो हो भने शुभ अंक ३ रहेको छ।

    साहित्य / ब्लग

    Apr/May 2021
    २०७८ वैशाख
    २९
    बुधवार
    May 12, 2021
    वैशाख शुक्ल प्रतिपदा
    ललितपुर मत्स्यन्द्रनाथ रथारोहण/विश्व नर्स दिवस ( Lalitpur Matsyanarayan Ratharohan/World Nurse Day )
    MY NOTE
    तपाईँले आजको मिति भन्दा पछिको नोट हाल्नु भएको छैन । तपाईँले जन्मदिन, मिटिङ, सम्झनु पर्ने कुराहरु, बिल तिर्ने दिन आदि टिपोट टिप्न सक्नुहुन्छ ।

    ललितपुर रातो मत्स्यन्द्रनाथ रथारोहण | विश्व नर्स दिवस




    ललितपुर रातो मत्स्यन्द्रनाथ रथारोहण विशेष अडियो सामग्री

    यो वर्षको मत्स्यनाथ जात्राको श्रीगणेश भएको छ । आज बैशाख शुक्ल प्रतिपदाबाट शुरु हुने यो उपत्यकाकै सबैभन्दा लामो जात्रा हाबे । जुन असार महिनाको शुक्ल चौथीसम्म करिब २ महिनासम्म मनाइन्छ ।

    सहकालका देवता मछिन्द्रनाथ, जसलाई मत्स्यनाथ । गुरु करुणामय अनि नेवाः भाषामा बुङ्गद्वयका रुपमा पनि पुकारा गरिन्छ । विगतको १६०० भन्दा धेरै वर्षदेखि यो प्राचीन जात्रा उत्तिकै उत्साह, भक्ति अनि पवित्रताका साथ मनाइँदै आएको छ ।

    आजको आलेख म सहकालका देवताको नाममा समर्पण गर्न चाहन्छु । अनि मत्स्यनाथलाई एउटा योगीका रुपमा यहाँहरूसमक्ष परिचित गराउन चाहन्छु ।
    प्राचीन बुङ्गमती गाऊँ मत्स्यनाथको जन्मथलो मानिन्छ । मत्स्यनाथ एकजना सिद्धपुरुष हुनुहुन्छ, जसले प्रकृतिका हरेक अवयवहरूमाथि नियन्त्रण गर्न सक्नुहुन्छ । सहकालका यी देवतालाई तसर्थ उपत्यकाबासीहरूले वर्षाका देवका रुपमा हजारौं वर्षदेखि पुज्दै आएका छन् ।

    बागमती सभ्यतामा मत्स्यनारायणका अनेक रुप छन् । हिन्दूहरू यिनलाई करुणामयी गुरुका रुपमा पुज्छन् भने बौद्धमार्गीहरू यिनलाई पञ्च बुद्धमध्ये चौथो स्वरुप पद्धपाणीका रुपमा पुज्छन् ।


    आजका दिन म्हेपी डाँडोको माटोले बनेको करुणामयीको मूर्तिमा कलशमा रहेको देवताको आत्मालाई प्रतिस्थापन गरिन्छ । आज स्नान गराएर पवित्र करुणामयीको धरोहरलाई अक्षय तृतीयाका दिन गौदानसहित शान्ति–स्वस्ती गरिन्छ । यसपछि ललितपुर र काठमाडौंका अनेक ठाउँहरूमा २ महिनासम्म अवलोकेश्वरको रथलाई परिक्रमा गराइन्छ । अन्ततः असार शुक्ल चौथीमा जावलाखेलमा भोटो देखाएर यस रथयात्राको औपचारिक अन्त्य गरिन्छ । प्रतिमालाई लगेर प्राचीन बुङ्गमती गाऊँमा राखिने चलन छ ।

    योगी मत्स्यनारायणलाई गोरखनाथका गुरु भनेर पनि चिनिन्छ । गो अर्थात् पृथ्वी र रख अर्थात् रक्षा । तसर्थ गोरखनाथ पृथ्वीका रक्षार्थ तैनाथ एक अमर योगी हुन्, जसलाई दिक्षा योगी मत्स्यनारायणले दिनुभएको हो ।

    गोरखनाथ मत्स्यनारायणका पुत्र पनि हुनुहुन्छ । कुनै दिन अर्को आलेखमा यी पिता–पुत्रको मानस समबन्धको ब्याख्या गर्नेछु । नेपाली राजपरिवारको निकटतम सम्बन्ध परापूर्वकालदेखि योगी गोरखनाथसँग रहेको पाइन्छ । गोरखनाथका बिशिष्ट अर्चना र पूजा राजपरिवारका सदस्यहरूले समयसमयमा गरिआएको पाइन्छ ।

    हजारौं वर्षदेखि योगी मत्स्यनारायणको कृपा विश्वमा रहेको छ । यस वर्ष कोरोना कहरमा विश्व नै आक्रान्त छ । मत्स्यनारायण र गोरखनाथ योगीहरूका कृपा अनेकन रुपमा विश्वमा वर्षिनेछ । हाम्रो विश्वास छ । वर्षाको कमी नहोस् । अन्नका दाना–दानामा पुष्ट सामथ्र्य रहोस् । विश्वको कल्याण होस् । प्राणीमा प्राण होस् । यसवर्ष भने कोरोना संक्रमण जोखिमलाई ध्यानमा राख्दै नेपाल सरकारले यस जात्रामा सिमीत मान्छेहरुको उपस्थितीमा परम्परालाई कायम राख्ने निर्णय गरेको छ ।

    विश्व नर्स दिवस


     

    कोरोना कहरका कारण विश्वभरि नर्सहरूको महत्व अत्यधिक बढेर गएको छ । कोरोनाको दोस्रो लहरका कारण ज्यादै प्रभावित भएको हाम्रो स्वास्थ संरचनामा नर्सहरूको भूमिकालाई बृहत् रुपमा दर्शाएको छ । पीपीईभित्र गुम्सिएर पनि घण्टौ–घण्टा कोरोना संक्रमितहरूको उपचारमा तल्लीन नर्सहरूले हप्तौसम्म आफ्ना परिवारलाई भेट्न पाएका छैनन् । कति नर्सहरू त आफै संक्रमित भएर पीडामा छन् । पेशाको मर्म र मानवतालाई कायम राख्दै हामी सबैको ख्याल राखिदिने सबै नर्सहरूमा नमन ।

    आजभन्दा १९७ वर्ष पूर्वको समयमा लिएर जान चाहयौँ । कुरो हो सन् १८२० मे १२ का दिन इटाली भन्ने देशको फ्लोरेन्स भन्ने शहरको । आधुनिक चिकित्सा पद्धतिमा अभूतपूर्व योगदान गर्ने नर्स अर्थात् नेपालीमा स्वास्थ्य परिचारिका पेशाको शुरुआत गर्ने अनि नयाँ उचाई थप्ने महान् फ्लोरेन्स नाइटीएंगलको जन्म दिनका अवसरमा आज विश्वले अन्तराष्ट्रिय नर्स दिवस मनाँउदैछ ।

    फ्लोरेन्सलाई ‘ए लेडी विथ ए ल्याम्प’का नामले पनि चिनिन्छ । अर्थात् टुकी या भनौँ लालटिन बोकेकी महिला । उतिबेला युरोपमा ‘क्रिमेन युद्ध’ चलिरहँदा घाइते सैनिकहरूको उपचारार्थ अहोरात्र खटिएका सैनिकहरूले उनलाई सम्मानका साथ ‘लेडी विथ ए ल्याम्प’ भनेका हुन् ।

    रातिको समयमा टुकी बालेर पनि सम्पूर्ण विरामीहरू भएका ठाउँमा पुग्ने यिनी संसारकै पहिलो नर्स फ्लोरेन्स नाइटीएंगलले बेलायतको लण्डनस्थित थोमस हस्पीटलमा संसारकै पहिलो निजी नर्सिङ्ग स्कूल स्थापना पनि गरेकी छिन् । जुन गैर नाफामूलक ढंगमा अझैसम्म संचालनमा छ ।

    सन् १८२० जब फ्लोरेन्सको जन्म भएको थियो । तब बेलायत जस्तो समृद्ध देशमा पनि स्टीम इन्जिन रेल आविष्कार भएकै थिएन् । उनी जन्मिएकी १० वर्षपछि मात्र बेलायतले आफ्नो पहिलो स्टीम इन्जिन रेल सञ्चालनमा ल्याएको हो । तथापि उनीले संसारबाट बिदा लिँदा सन् १९१० मा चाहिँ संसारमा रेल, विजुली, कार अनि प्लेनको शुरुवात भइसकेको थियो । फ्लोरेन्सले एउटा युगान्तकारी परिवर्तन गरेको मान्ने ब्यक्तिहरू संसारमा धेरै छन् ।

    त्यतिबेला स्वास्थ्य सेवाको कुरा गर्ने हो भने अस्पतालमा सरसफाईका कुराहरूमा उत्ति ध्यान दिइँदैनथियो । स्वास्थ्यसेवीहरू पनि विरामीको भावना अनि आत्मसम्मानलाई ध्यानमा राख्नेमा अनभिज्ञ नै थिए । तसर्थ, फ्लोरेन्सले अस्पताललाई सफा राख्न अनि विरामीको सम्मान र भावनालाई कदर गर्दै एउटा गहिरो सेवाको अवधारणाका रुपमा आधुनिक नर्सिङ्ग पेशालाई ल्याएकी हुन् ।

    फ्लोरेन्सको यिनै योगदानको चर्चा गर्दै हरेक वर्षको मे १२ मा विश्वले नर्स दिवस मनाउँछ । नर्स पेशालाई गएको शताब्दीबाट संसारभरिका मान्छेहरूले अत्यन्त महत्व दिएर आदरणीय रुपमा हेरेका छन् ।

    सेतो कोट लगाएकी, कपालमा रिबन लगाएकी, औषधिहरू बोकेकी अनि मुस्कानसहितको सेवा प्रदायक स्वास्थ्य परिचारिका नर्स । नर्स भन्नासाथ अस्पतालको याद आउँछ । अनि मुख्य कुरा स्वास्थ्य सुधार अनि ममतामयी सेवा पनि याद आउँछ, हैन त ?

    विश्वले फ्लोरेन्सको योगदानका बारेमा चर्चा गरिरहँदा आउनुहोस्, हामी एकैछिन रुमलिऔ, नेपालको नर्सिङ्ग इतिहासमा, हुन्न र ?

    नेपालमा नर्सिङ्गको संक्षिप्त इतिहास
    नर्स विनाको अस्पतालको परिकल्पना हामी गर्न सक्दैनौ । सन् १९४७ मा वीर अस्पतालको स्थापनापछि स्वास्थ्य सहायकका रुपमा केही कम्पाउन्डर र भारतमा तालिम लिएका केही औलामा गन्न सक्ने ब्यक्तिहरू मात्रै थिए । वीर अस्पतालको इतिहास पल्टाउदा उतिबेला ड्रेसिङ् लगायत अन्य उपचारहरू कम्पाउन्डर या डाक्टर स्वयंले गर्ने गर्दथे ।

    नर्सिङ्गको नेपाली इतिहास विसं २०१३ बाट शुरु भएको देखिन्छ । जब केही गृहणीहरू लगायतका नेपाली चेलीहरूले औपचारिक रुपमा नर्सिङ्गको तालिम लिएका थिए । राणा शासनका क्रममा सभ्रान्त परिवारमा स्वास्थ्य–उपचार अनि नर्सिङ्गको महत्व चाल पाएर नेपालमा नर्सिङको शुरुवात भएको विश्वास गरिन्छ ।

    राणाकालको क्रममा चार नेपाली चेलीहरू विद्यावती कंसाकार, राधादेवी मालाकार, धर्मदेवी कंसाकार र विष्णुदेवी राईले भारतको अलाहवादबाट स्वास्थ्य सहायकको तालिम लिएको ईतिहास छ । त्यसपछि क्रमशः नेपाली महिलाहरू भारतमा ४ वर्ष ९ महिने लामो नर्सिंङ्ग कोर्स गरेर आउने चलन बढेको पाइन्छ ।
    आज गल्ली पिच्छेका अस्पताल अनि क्लिनिकहरूमा नर्सहरूको उपस्थिति बाक्लै देख्न सकिन्छ । शहर–शहरमा नर्सिङ्ग कलेजहरू खुलेका छन् । अनि अझ विदेश जान सहज हुने भएकाले नर्सिंङ्गप्रतिको आकर्षण बढ्दै गइरहेको छ ।

    नर्सिङ्गको अचम्मको कुरा के छ भने यो व्यवसायमा पुरुषहरू नगण्य मात्रामा छन् । केही समयअघि केही नर्सिङ्ग कलेजहरूले पुरुषहरूलाई पनि नर्सिग तालिम दिएको थियो । तर पछि गएर पुरुषहरू यस ब्यवसायमा उत्ति आकर्षित नभएको पाइन्छ ।

    शायद माया, स्नेह अनि ममतामयी यो ब्यवसायमा महिलाको मधूर उपस्थितिी नै अत्युत्तम लागेको हुन सक्छ ।

    नर्सिङ पेशाको सबैभन्दा ठूलो पदवी चाहिँ फ्लोरेन्स नाइटीएंगल मेडललाई मानिन्छ । यसअर्थमा फ्लोरेन्स नाइटीएंगल हरेक नर्सको प्रेरणाकी श्रोत पनि हुन् ।

    अर्कोतर्फ फ्लोरेन्सले नर्सिङगको थालना गरेपछि सुस्तरी विश्वमा नारी अधिकार र समानताका आवाजहरू उठेका हुन् । तत्कालीन बेलायतको उपनिवेश भारतसम्म पनि फ्लोरेन्सको योगदान अनि नारी समानता उन्मुख लहरहरू आएका हुन् ।

    यसैक्रमका साथ बेलायतमा अझ प्रभावकारी स्वास्थ्य सेवा, भारतमा भोकमारी हटाउने लहर, देह ब्यापारमा लागेका महिलाहरूमाथिको हिंसामाथि प्रश्न चिह्न र पेशागत समानताका कुराहरू उठ्न थालेका हुन् । फ्लोरेन्स एउटी समाजसेवी मात्र नभएर गज्जबकी लेखिका पनि हुन्, उनले मेडिकल उपचार पद्धतिकाबारेमा लेखेकी पुस्तकहरू यति सरल अंग्रेजी भाषा र चित्रले प्रष्ट पारिएको छ कि जो कोहीले सजिलै बुझ्न सक्छन् ।

    नेपालमा पनि नर्सिङ्ग अध्ययन गर्ने अनि कार्य गर्ने पेशाकर्मी दिदी–बहिनीहरूको संख्या बढ्दो छ । विरामीको सेवा अनि उपचारमा फ्लोरेन्सका पथहरूलाई हामीले कत्तिको आत्मसात् गर्न सकेका छौँ त ? विचार गर्नु चाहिँ जरुरी छ ।

    कुना कन्दरा अनि साक्षरताको कमीले ग्रसित हाम्रो देशमा मेडिकल कुराहरू अनि ज्ञान सबैमा छैन । कोही विरामीले केही कुरा बुझेन या कुरुवाले केही कुरा बुझेनन् भने हामीमा पुनः स्पष्टसँग बुझाउन सक्ने धैर्यता कत्तिको छ ? पीडाले छिया–छिया भएका विरामी र कुरुवालाई हाम्रा नर्सहरूले कत्तिको मप्ठो बोली बोलेर कुरा गर्छन् । यी सम्पूर्ण कुराहरूमा सुधार हुँदै जाओस् ।

    क्रिमीया युद्धमा एकजना घाइते सैनिकले नाइटीएंगलबारे कविता लेखेका थिए । आजको यस दिन विशेष साम्रगीको विट मार्न अघि त्यो कविता अनि त्यसको सरल नेपाली रुपान्तरण, केवल यहाँका लागिः

    Lo ! in that house of misery
    A lady with a lamp I see
    Pass through the glimmering gloom,
    And flit from room to room

    त्यस दर्दनाक र पिडा भरिएका घरभित्र
    टुकी समातेकी एकजना महिला म देख्दथेँ
    चित्कारभित्रका वेदना सुन्दै र माया बाँड्दै
    हरेक कोठा कोठा उनी सहृदय पुग्थिन्
    ––––
    हाम्रो पात्रोका लागि सुयोग ढकाल



    आउँदा दिनहरु

    ज्योतिषहरू

  • call
    TALK TO JYOTISH

    • मेरो नोट Add Notes

    राशीफल

    मेष
    मेष (चु, चे, चो, ला, लि, लु, ले, लो, अ) कार्यक्षेत्रमा नयाँ जिम्मेदारी थपिन सक्छ। धैर्य र पराक्रमले आँटेको कार्यमा सफलता मिल्नेछ। गृहणीहरूको नयाँ पहिरन वा साज सजावटमा समय व्यतीत हुनेछ। आर्थिक पक्ष बलियो बन्नेछ। आजको शुभ रंग सेतो हो भने शुभ अंक ३ रहेको छ।

    साहित्य / ब्लग

    Liked by
    Liked by
    0 /600 characters

    Nepali Calendar 2082
    वैशाख
    जेठ
    असार
    साउन
    भदौ
    असोज
    कार्तिक
    मंसिर
    पुष
    माघ
    फागुन
    चैत
    Rashifal
    मेष
    बृष
    मिथुन
    कर्कट
    सिंह
    कन्या
    तुला
    बृश्चिक
    धनु
    मकर
    कुम्भ
    मीन
    Features
    Jyotish
    Gold-Silver
    Forex
    Date Converter
    Notes
    Blog
    Feature Requests
    News
    Latest News
    Popular
    National
    Literature
    Technology
    Entertainment
    Hamro Apps
    Hamro Patro
    Nepali Keyboard
    Nepali Dictionary
    Ludo Pro Hamro Games
    Call Break & Jutpatti
    Hamro News & Magazine
    Hamro Patro - Connecting Nepali Communities
    Hamro Patro is one of the first Nepali app to include Nepali Patro, launched in 2010. We started with a Nepali Calendar mobile app to help Nepalese living abroad stay in touch with Nepalese festivals and important dates in Nepali calendar year. Later on, to cater to the people who couldn’t type in Nepali using fonts like Preeti, Ganesh and even Nepali Unicode, we built nepali mobile keyboard called Hamro Nepali keyboard.
    © Hamro Patro 2025, All Rights Reserved | Privacy | Terms of Service