World Day to Combat Desertification and Drought | विश्व मरुभूमीकरण र खडेरी विरुद्ध संघर्ष दिवस | २०७८ असार ३

आउँदा दिनहरु

२चैत

तेल लगाउने र आँपको मुजुरा खाने दिन/गणगौर पूजा प्रारम्भ आज
५चैत

सामाजिक कार्य दिवस/मंगलचौथी व्रत ३ दिन पछि
६चैत

विश्व मुख स्वास्थ्य दिवस/अन्तर्राष्ट्रिय खुशी दिवस ४ दिन पछि
७चैत

SEE २०८१ प्रारम्भ-अनिवार्य अङ्ग्रेजी ५ दिन पछि
८चैत

SEE २०८१ -अनिवार्य नेपाली/विश्व कविता दिवस ६ दिन पछि
९चैत

विश्व जल दिवस/गोरखकाली पूजा/शीतलाष्टमी व्रत ७ दिन पछि
१०चैत

SEE २०८१-अनिवार्य गणित/विश्व मौसम विज्ञान दिवस ८ दिन पछि
११चैत

विश्व क्षयरोग दिवस ९ दिन पछि
१२चैत

पापमोचिनी एकादशी व्रत/SEE २०८१-अनिवार्य विज्ञान तथा प्रविधि १० दिन पछि
१३चैत

विश्व रङ्गमञ्च दिवस/SEE २०८१-अनिवार्य सामाजिक अध्ययन ११ दिन पछि
१४चैत

SEE २०८१-ऐच्छिक प्रथम/प्रदोष व्रत १२ दिन पछि
१५चैत

SEE २०८१ - ऐच्छिक द्वितिय १३ दिन पछि
१६चैत

घोडे जात्रा (उपत्यका बिदा) १४ दिन पछि
१७चैत

तेल लगाउने र नीमको पात खाने दिन/ज्योतिष दिवस १५ दिन पछि
१८चैत

मत्स्य जयन्ती व्रत/मत्स्यनारायण मेला/विश्व अटिजम जागरुकता दिवस १६ दिन पछि
१९चैत

विश्व मूर्ख दिवस/गौरी व्रत १७ दिन पछि
२३चैत

चैते दशैँ/गोरखकाली पूजा/अन्तर्राष्ट्रिय विकास र शान्तिको लागि खेलकुद दिवस २१ दिन पछि
२४चैत

रामनवमी व्रत/विश्व स्वास्थ्य दिवस २२ दिन पछि
२६चैत

कामदा एकादशी व्रत २४ दिन पछि
२८चैत

महावीर जयन्ती/प्रदोष व्रत २६ दिन पछि
२९चैत

अन्तर्राष्ट्रिय मानव अन्तरिक्ष उडान दिवस २७ दिन पछि
३०चैत

हनुमान जयन्ती/बैसाख स्नान प्रारम्भ/पूर्णिमा व्रत/बालाजु बाइस धारा मेला २८ दिन पछि
१वैशाख

नयाँ वर्ष/मेष संक्रान्ति/बिस्का: जात्रा ३० दिन पछि
२वैशाख

विश्व कला दिवस ३१ दिन पछि
३वैशाख

स्वामी शशिधर जन्मजयन्ती ३२ दिन पछि
५वैशाख

विश्व सम्पदा दिवस ३४ दिन पछि
७वैशाख

रविसप्तमी व्रत ३६ दिन पछि
८वैशाख

गोरखकाली पूजा/छन्द दिवस ३७ दिन पछि
९वैशाख

विश्व पृथ्वी दिवस ३८ दिन पछि
१०वैशाख

विश्व पुस्तक तथा प्रतिलिपि अधिकार दिवस ३९ दिन पछि
११वैशाख

लोकतन्त्र दिवस/वरुथिनी एकादशी व्रत/विश्व खोप सप्ताह ४० दिन पछि
१२वैशाख

विसं २०७२ सालको महाभुकम्पको सम्झना/प्रदोष व्रत/विश्व औंलो दिवस ४१ दिन पछि
१३वैशाख

विश्व बौद्धिक सम्पत्ति दिवस ४२ दिन पछि
१४वैशाख

मातातीर्थ औंसी ४३ दिन पछि
१५वैशाख

काममा सुरक्षा र स्वास्थ्यको लागि विश्व दिवस ४४ दिन पछि
१६वैशाख

परशुराम जयन्ती/अन्तर्राष्ट्रिय नृत्य दिवस ४५ दिन पछि
१७वैशाख

अक्षय तृतीया/शिव पार्वती विवाह महोत्सव ४६ दिन पछि
१८वैशाख

अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक दिवस ४७ दिन पछि
१९वैशाख

आद्यगुरु शंकराचार्य जयन्ती/रामानुजाचार्य जयन्ती ४८ दिन पछि
२०वैशाख

विश्व प्रेस स्वतन्त्रता दिवस ४९ दिन पछि

ज्योतिषहरू

Jyotish Deepak Prasad Kafle

सम्पूर्णानन्द संस्कृत विश्वव...

Jyotish Dipendra Khatiwada

सम्पुर्णानन्द संस्कृत बिश्वब...

Acharya Choodamani Pathak

सम्पूर्णानन्दसंस्कृत विश्वव�...

Jyotish Ghanashyam Pokharel

नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालयब...

Jyotish Vaman Sapkota

शिक्षा - व्याकरणाचार्य, पौरोही...

Jyotish Smarika Acharya

बाल्मीकि बिद्यापिठ बाट ज्योत�...

Jyotish Krishna Prasad Bhandari

उपप्राध्यापक (Asst. professor of Sanskrit) नेपा�...

Jyotish Khagendra Subedi

सम्पूर्णानंद संस्कृत विश्ववि...

Jyotish Khageshwor Subedi

गुरुकुल पद्दति बाट ज्योतिषीय �...

Jyotish Narayan Prasad Bhandari

उप-प्राध्यापक (lecturer of Astrology), 'कुलपत...

Jyotish Hamro patro

नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालय �...

Jyotish Pandit Mukunda Nepal

ज्योतिष पण्डित मुकुन्द नेपाल�...

Jyotish Mohan Ghimire

सम्पुर्णानन्द संस्कृत विश्वव...

Jyotish Damodar Kaushik

ज्योतिष र व्याकरण विषयमा आचार�...

Jyotish Purushottam Ghimire

नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालय, �...

Jyotish Dr. Janak Bhatta

विगत ३५ वर्षदेखि कुण्डली निर्�...

Jyotish Damodar Poudel

नेपाल संस्कृत विश्व बिद्यालय�...

Jyotish Narayan Prasad Gautam

गुरुकुल शिक्षा प्रणालीबाट ज्�...

Jyotish Amrit Paudel

वाराणसीकै सम्पूर्णानन्द संस्...

Jyotish Mukunda Sharma

स्वाध्याय, सत्सङ्ग र सदाचारजस�...

TALK TO JYOTISH

साहित्य / ब्लग

Jun/Jul 2021

आज

२०७८ असार

३
बिहिवार

Jun 17, 2021
जेठ शुक्ल सप्तमी
विश्व मरुभूमीकरण र खडेरी विरुद्ध संघर्ष दिवस ( World Day to Combat Desertification and Drought )

MY NOTE

तपाईँले आजको मिति भन्दा पछिको नोट हाल्नु भएको छैन । तपाईँले जन्मदिन, मिटिङ, सम्झनु पर्ने कुराहरु, बिल तिर्ने दिन आदि टिपोट टिप्न सक्नुहुन्छ ।

विश्व मरुभूमीकरण र खडेरी विरुद्ध संघर्ष दिवस

विश्व मरुभूमीकरण र खडेरी विरुद्ध संघर्ष दिवस विशेष अडियो सामग्री

हामी बसेको संसार र सृष्टिमा प्रकृति नै सबैभन्दा विशाल, अद्भूत–अद्वितीय चिज हो । प्रकृतिलाई हामीमध्ये कसैले पनि आ–आफ्नो बसमा राख्न सम्भव छैन । तर प्रकृतिलाई सुहाउँदो वातावरण सृजना गरी त्यसको जर्गेना गर्दै भावी पुस्ताका लागि यसका असीम सम्भावना तथा निर्विकल्प महत्वको ज्ञान हस्तान्तरण गरेर यसको संरक्षण गर्न सक्छौं । एउटा कुरा प्रस्ट छ ! प्रकृति हामी अनुसार चल्दैन । प्रकृति अनुसार हामी चल्न जरुरी हुन्छ ।

बढ्दो मरुभूमिकरण र खडेरीविरुद्ध विश्व समुदायमै जनचेतना बढाउन र ऐक्यवद्धता कायम गर्न सन् १९९५ देखि हरेक वर्ष जून १७ तारिखमा विश्व समुदायले विश्व खडेरीविरुद्धको दिवस मनाउँदै आएको छ । सन् २०२१ को विश्व खडेरीविरुद्धको दिवस चाहिँ खाधान्न सुरक्षा, आय अनि जीवन–यापनको सेरोफेरोमा रहेर पैरवी गरिनेछ ।

खाद्य सुरक्षादेखि वातावरणीय मुद्दाहरू, भू–संरक्षण लगायत अनेकन सवालमा यो विशेष दिनले विश्व समाजमाझ निरन्तर प्रकाश पार्ने काम गर्दै आएको छ । खडेरी या मरुभूमिकरणबारे कुरा गर्दा भौगोलिक परिरस्थितिनुसारका अनेक मानवीय क्रियाकलाप अनि प्रकृतिसंँग निरन्तर भइरहने अविवेकी प्रयोग नै एक्काइसौं शताब्दीमा प्रकृतिले भोग्दै आएको समस्या हो ।

केही हदसम्म खडेरीलाई प्राकृतिक असरका रूपमा पनि ब्याख्या गरिएको छ, जहाँ स्थानीय मौसममा व्यापक फेरबदल हुन्छ । भूमिको उत्पादक क्षमतामा कमी हुन आई उत्पादनशील भूमि क्रमशः अनुत्पादक हुन थाल्छन् । त्यसरी नै अधिकतम भूमि पनि अनुत्पादक भएको भयावह अवस्था नै मरुभूमिकरण हो । भूमिमा आश्रित मानव समुदाय, कृषि–कार्य, पशुपालन र मुख्य कुरा अन्न उत्पादनमा कमी हुन आई खडेरी र मरुभूमिकरणले अन्ततः गरिबी बढाउँछ ।

मानव जनसंख्याको वृद्धिसँगै पछिल्ला शताब्दीमा भूमिको वितरण, विभाजन अनि उपयोग वास्तवमै दुःखदायी तवरले भएको विश्व मानचित्रका लगभग सबै देशहरू खडेरी र मरुभूमिकरणको ढिलो–चाँडो जोखिममा छन् । नेपालमा त झन् हामीलाई मलिलो उर्बर खेतबारी भन्दा कंक्रिटको जङ्गल ठड्याउन घडेरीको मोहमा वृद्धि हुन थालेको छ । घडेरी जोड्दै घर बनाएर बस्न हामीले जित त सम्झन्छौं । तर खेत अनि तिनको उत्पादकत्वले हाम्रो भान्सामा आगो बलेको र पेटको भोक शान्त पार्छ भन्ने कुरा हामीले बुझेर पनि बुझ पचाइरहेका छौं ?

भूमिको वास्तविक प्रयोग कृषि हो, तथापि विश्व मानचित्रमै भू–माफिया र ‘रियल स्टेट’ व्यापारको वृद्धिसँगै दुर्भाग्यवश भूमिको दुरूपयोग र भू–उपयोगको गलत व्याख्या गर्न थालिएको छ । यसैकारणले नै होला, आज विश्वभरिका ८१ करोड मानिसहरू खाद्यान्न संकटबाट प्रभावित छन् ।

नेपालकै उदाहरण लिऊँ, गएका केही दशकहरूमा भूमिको अनुचित प्रयोग, कृषि–कार्यमा कमी, पानीको संकट र प्लटिङ्ग गरी घडेरी बनाउन डाँडा काट्ने, सम्याउने अनि कति त्यस्ता जग्गाबीच बाटो बनाउने क्रममा हामीले कति नदी नाला, पोखरी, ताल अनि अन्न उत्पादन हुन सक्ने धर्तीको बली चढाएका छौं ?

ठूला ठूला हवाइजहाज, कम्प्युटर र मेशिन बनाउन सक्ने प्रयोगशालाले पनि एक चिम्टी माटो आफैँले बनाउन सकेको छैन । कतै सुन्नुभएको छ त माटो बनाउने कारखाना ? छैन नि ! स्मरणरहोस्, विश्वको सबैभन्दा दुर्लभ र प्राण धान्ने तत्वहरू माटो, पानी, आकाश, अग्नि र हावा हुन् । पञ्च तत्वका रूपमा वैदिक सनातन संस्कारले यिनको संरक्षणका लागि आव्हान गरेको छ ।

यस वर्षको विश्व खडेरीविरुद्धको दिवसको नारा छ, ‘हाम्रो जमिन, हाम्रो घर र हाम्रो भविष्य ।’ जमिन, घर अनि भविष्यबीचको यो सन्तुलन नै हाम्रो प्रकृतिसँगको सह–अस्तित्व हो ।

जमिनको उत्पादकत्व कम हुन गई एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा बसाईं सर्ने मानिसहरूको लर्को पनि संसारले धेरै देखेको छ । जमिनलाई माया गर्न सके जमिनले हामीलाई माया गर्छ । रुखलाई माया गरौं अनि माटोको संरक्षणमा ध्यान पुर्याऔं ।

उर्बर जमिनमा लगानी गर्नाले भविष्यले आधार पाउँछ । जमिनको लगानी भनेको आना र धूर जग्गा किनेर केही समय राखेर घडेरीका रूपमा पुनः फाइदासहित बेच्नु भने पक्कै हैन । माटोलाई खनी–खोस्री रुख रोपी, कृषि गरी अनि खाद्य उत्पादनमा ध्यान दिनु महत्वपूर्ण हो । हामीलाई मरुभूमि होइन, हरियाली माटो चाहिएको छ, हैन र ?

बादलले पानी बोकेर ल्याएर जमिन सिँचित गरिदिओस् । हरियालीले हामीलाई साथ नछोडोस् । अनि कंक्रिटका घरका साटो हरिया फाँटहरूको प्रशस्त वृद्धि होस् । बादल र जलका धाराबीच आत्मीय सम्बन्ध हुन्छ, अनि जहाँ बादल छन् त्यहाँ जलका धारा बगिरहने छन् । अनि जहाँ जलका धारा छन् त्यहाँ हरियालीले साथ छाड्ने छैन । माटोमा हरियाली अनि हरियालीमा जीवन अडिएको छ ।
जय होस् !

सुयोग ढकाल