Ganga Dasahara/World Refugee Day | गङ्गा दशहरा/विश्व शरणार्थी दिवस | २०७८ असार ६ | Hamro Patro

गङ्गा दशहरा | विश्व शरणार्थी दिवस

पौराणिककालमा राजा भगीरथले आफ्ना साठी हजार छोराका मुक्तिका लागि तपस्या गरेर गङ्गा नदीलाई पृथ्वीमा ल्याएको दिनलाई गङ्गा दशहरा मानिन्छ । गङ्गादशहरा पर्व हरेक वर्षको ज्येष्ठ शुक्ल दशमी तिथिमा मनाइन्छ । अनि भनिन्छ, आजकै दिन धर्तीमा गंगाको अवतरण भएको विश्वास गरिन्छ । आजको दिन गङ्गा नदीमा स्नान या गङ्गाजलले आफूलाई पवित्र बनाउनु अत्यन्त लाभकारी मानिन्छ ।

दशयोग जोडिएको दिनलाई दशहरा अर्थात् दशमी पर्व मानिन्छ भने आजको दिन गङ्गा नदीमा स्नान गर्दा या गङ्गाजलले अभिषेक गर्दा मात्र पनि दश प्रकारका पाप नाश हुने धार्मिक विश्वास छ । पाप नाश हुने र सँगसँगै आज गङ्गा स्नान गरेर पितृलाई तर्पण दिँदा पितृले मुक्ति पाउने र स्वर्ग जाने र आफ्नो सबै मनको इच्छा पूरा हुने जनविश्वास पनि छ ।

गङ्गादशहराको अवसर पारेर नेपालको धार्मिकस्थल गोसाइँ कुण्डमा हरेक वर्ष भव्य मेला आयोजना हुने गर्छ । अघिल्लो र यो वर्ष भने कोरोना महामारीको कारण उक्त मेला आयोजना हुन सक्ने स्थिति रहेन । महामारी नहुँदा हरेक वर्ष आयोजना हुन्थ्यो । उक्त मेलामा हजारौँ स्वदेशी तथा विदेशी तीर्थालु तथा पर्यटकहरू गोसाइँकुण्ड पुग्ने गर्थे ।

यसरी धार्मिक मेलामा जाने भक्तजनले आफूले चिताएको पुग्ने, घरपरिवारमा सुख हुने, सन्तानको चाहना पूरा हुने र रोग नलाग्ने विश्वासका साथ हरेक वर्ष यो मेलामा भक्तजनको भीड लाग्ने गरेको पाइन्छ । गोसाइँ कुण्डमा यो किसिमका मेला वर्षको दुई वटा ठूलो पर्व भएको बेला लाग्ने गर्छ । अर्को ठूलो पर्व जनै पूर्णिमाको दिन पर्छ । गङ्गादशहरा पर्वको अवसरमा यस्तै भव्य मेला सुदूरपश्चिमको खप्तड क्षेत्रमा समेत लाग्ने गर्छ ।

यस वर्षको गंगा दशहरा एकाग्रतामा नै समापन भएको छ, भगवान शिवले आफ्ना भक्तहरूलाई भेट्न जान सक्ने माहौल सिर्जना गरून्, विश्वमाथि निलकण्ठको कृपा रहोस् ।

विश्व शरणार्थी दिवस

यो वर्षको शरणार्थी दिवस विश्वले अलिक फरक तवरले मनाउनुपर्नेछ । कोभिड १९ को महामारी र लकडाउन÷निषेधाज्ञाबीच विश्वले कुनै भेला, सभा या भीड भन्दा पर एक–अर्काको आपसी ऐक्यबद्धता, सद्भाव र मानवताको उद्घोषका साथ मनाउनेछ ।

सन् २०२० मा यूएनएचसीआरले आइभोरी भन्ने देशका २२ वर्षीय कलाकार ओ प्लेरुले बनाएका इमोजीलाई आधिकारिक शरणार्थी दिवसको इमोजी बनाएर उतारेको थियो । ट्वीटरले पनि यसलाई आधिकारिक मान्यता दिँदै विभिन्न ‘ह्याशट्याग’हरूको उदघोष गरेको थियो ।

यस इमोजीमा हृदय अर्थात् मुटुको आकृतिमा दुई वटा हातहरू मिलेको देखिएको थियो । यसरी सन् २०२० मा शरणार्थी दिवसको नारा र सांकेतिक पैरवीको शुरुवात सन् २०२१ मा पनि जारी छ । सन् २०२१ मा चाहिँ शरणार्थी दिवसको नारा कोरोना त्रासबाट नैरोग्यता, सिकाई र वृद्धिसँग सम्बन्ध राख्ने खालको छ । सन् २०२१ को शरणार्थी दिवसको नारा 'Together we heal, learn and shine' छ ।

शरणार्थी दिवसको उपलक्ष्यमा विश्वभरि अनेकन कार्यक्रमहरू आयोजना गरिन्छ । संक्रमणका कारण ‘भर्चुअल’ भेला र कार्यशालाहरू गरिने र मिडियामा अनेकखाले पैरवीमूलक अभियानहरू गरिने शरणार्थी सम्बन्धी संयुक्त राष्ट्र संघीय उच्चआयोग यूएनएचसीआरले जनाएको छ । यस वर्षको विश्व शरणार्थी दिवसमा संघारमा विश्वभरि विस्थापन बढेको र नाटकीय सामाजिक परिवर्तनको पृष्ठभूमिमा विश्व समुदाय नै उभिएको पाइएको छ ।

महामारी र भर्खरको रंगभेदी विरोधी प्रदर्शनले बढी समावेशी र न्यायसंगत विश्वको आवश्यकतालाई रेखांकित गरेको छ । युएनएचसीआर र यसका साझेदारहरूले लाखौँ शरणार्थीहरू र अन्य जबरजस्ती विस्थापित र राज्यविहीन मानिसहरू बचाउने प्रयासलाई जोड दिइरहेका छन् । स–साना समुदाय, कबिला या समूहमा बस्ने मानिस अब भौगोलिक रेखाभित्रका देश अनि सीमाभित्र बस्न थालेका छन् । उनीहरूको पहिचानको प्रथम चरण नै देशबाट शुरु हुन्छ, म फलाना देशको नागरिक, म ढिस्काना देशको नागरिक...।

तर केही यस्ता मानिसहरू पनि हुन्छन्, जसको देश त हुन्छ तर उनीहरू त्यस देशका नागरिक भएर बस्न पाउँदैनन्, यावत् कारणले । यस्ता मानिसहरू जब अर्कै कुनै देश या सीमामा बास माग्न या बस्न पुग्छन्, तब तिनीहरूलाई शरणार्थी भनिन्छ । शरणार्थीसम्बन्धी घोषणापत्र सन् १९५१ जारी भएको ५० वर्ष पुगेको सन्दर्भमा ४ डिसेम्बर २००० मा बसेको संयुक्त राष्ट्र संघको साधारणसभाले सन् २००१ जून २० देखि अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा शरणार्थी दिवस मनाउने निर्णय गरेको थियो ।

राष्ट्रसंघीय उच्च आयोग (युएनएचसीआर) ले द्वन्द्व लगायतका कारणले धेरै मानिस विस्थापित भएको र यस्ता विषयको निराकरण छिटो हुनुपर्नेमा जोड दिँदै आएको छ । संयुक्त राष्ट्रसंघले अरु मानिसझैँ शरणार्थीहरू रहेको र उनीहरूले आफ्नो बसोबासमा सामान्य रूपमा फर्किन चाहने अधिकारलाई प्रमुखताका साथ उठाउँदै आएको छ । त्यसका लागि विश्वभर मानवीयता, सहअस्तित्व, विविधता र शरणार्थीहरूप्रति खुल्‍ला हृदयहरूको आवश्यकता छ । थोरै खानेकुराका पोका, महिला, लालाबाला अनि केही गुटी–गुन्टा अनि धेरै त्रास र भय बोकेर यसवर्ष पनि थुप्रै देशहरूबाट शरणार्थीका लावालस्कर निस्केका छन् ।

मध्यपूर्वी एसियाका देशहरू लगायत यसपाला सर्वाधिक चर्चामा रोहिँग्या मुसलमानहरू बर्मामा रहन–बस्न नसक्ने स्थिति पैदा भयो । अनि तिनी बंगलादेश लगायतका देशमा शरणार्थी बन्न बाध्य भएका छन् । शरणार्थी चाहे जुनसुकै देशका हुन्, तर तिनीहरूले जति गरिबी, भोकमारी, दुःख, जोखिम, उत्पीडन अनि बग्रेल्ती आँशुका ढिकहरू सायदै अरूले खसाउलान् ।

नेपालले पनि पालैपालो गरी शरणार्थीलाई बास दिएकै छ, कहिले तिब्बती त कहिले भुटानी शरणार्थीलाई बास दिएकै छ । देश सानो भएपनि नेपालले शरणार्थीप्रति देखाएको त्यो सदाशयताबाट विश्वले सिक्न पर्ने कुराहरू भने धेरै छ । नेपालमा अझ पनि २० हजारको हाराहारीमा तिब्बती शरणार्थीसहित सोमालिया, बंगलादेश, नाइजेरिया लगायतका देशका शरणार्थी छन् । नेपालमा भुटानबाट ठूलो संख्यामा आएका शरणार्थीहरू लामो समय नेपालमै बसोबास गरे । उनीहरूमध्ये धेरैलाई अष्ट्रेलिया, क्यानडा, डेनमार्क, नेदरल्याण्डस्, न्यूजील्याण्ड, नर्वे, बेलायत र अमेरिका लगायतका तेश्रो देशमा पुर्नबास गराइएको छ ।
छ दशक भन्दा बढी समयदेखि नेपालमा शरणार्थीको संख्या बढ्न थाले पनि नेपालले अझसम्म शरणार्थीसम्बन्धी राष्ट्रसंघीय अभिसन्धिमा हस्ताक्षर पनि गरेको छैन । शरणार्थीलाई सम्बोधन गर्ने राष्ट्रिय कानुन समेत बनाएको छैन । सायद आजको यस दिवसमा सरोकारवालाहरूको यतातिर पनि ध्यान जानेछ भन्ने कामना गरौं ।

आज विश्वभरिका देशका सरकारलाई आधारभूत यी बुँदाहरूमा स्वीकारोक्ति गराउन आह्वान गरिन्छ । हरेक शरणार्थी बालबालिकाले पढ्न पाउनुपर्छ, शरणार्थी परिवारले यथोचित बास पाउन र हरेक शरणार्थीले परिवार पाल्न केही काम या सीप सिक्ने मौका पाउन् । विश्वमा हरेक ११३ मानिसमध्ये १ जना शरणार्थी भएर घरबार छाड्न परेको तथ्यांक छ । तसर्थ, यो विषयलाई हामी सबैले ध्यान दिन जरुरी छ । विश्व बन्धुत्व र ‘बसुदैव कुटुम्बकम’को धारणा विश्वका हरेक देशले अपनाओस् । अनि युद्ध र प्राकृतिक प्रकोप कम होस्, जसले गर्दा शरणार्थी समस्या आफैँ समाधान हुनेछ । जून २० को शरणार्थी दिवसको सबैलाई शुभकामना ।

#WorldRefugeeDay #RefugeeDay #WithRefugees

हाम्रो पात्रोका लागि सुयोग ढकाल