वर्ष २०२४ नेपालका लागि प्रगति र चुनौतीहरूको बीचमा रहेको वर्ष थियो, जसमा राजनीतिक, आर्थिक, र सामाजिक क्षेत्रका साथै प्राकृतिक प्रकोप र दुःखद दुर्घटनाका महत्वपूर्ण घटनाहरू समावेश थिए।
राजनीतिक परिप्रेक्ष्य:
सरकार परिवर्तन: नेपालमा २०२४ मा राजनीतिक अस्थिरता देखिएको थियो, जुलाईमा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालको राजीनामा पछि जब उनलाई अविश्वास प्रस्ताव दर्ता गरियो। कोलिशनको संरचनामा परिवर्तन भयो र नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (संयुक्त मार्क्सवादी-लेनिनवादी) ले सरकारको कोलिशनबाट बाहिर निस्केर नेपाली कांग्रेससँग नयाँ गठबन्धन बनायो। यसले २००८ पछि नेतृत्वको १४औँ परिवर्तन हो । यसका साथै सन् २०२४ ले राजनैतिक रूपमा असाध्यै अस्थिर र तरल परिणाम दिएर गएको छ ।
काण्डै काण्डको वर्ष
अनि यस वर्ष काण्डै काण्डको वर्ष पनि हो है । दुर्गा प्रसाईँको कम्बोडिया काण्ड, रवि लामिछानेको सहकारी काण्ड, गिरफ्तारी, अनेक भ्रष्टाचार काण्ड, पार्टीगत सुरक्षा, न्यायालयप्रतिको घट्दो भरोसा लगायत वर्ष २०२४ मा अनेक नसोचिएका कुराहरू भएका छन् । सत्तारुढ पार्टीले समेत शक्ति प्रदर्शन गरेको पहिलो वर्षमा रुपमा सन् २०२४ ले नेकपा एमालेलाई संझना गराइरहनेछ ।
राजनीतिक अस्थिरता: बारम्बार सरकारको परिवर्तन र गठबन्धनको सर्नेक्रमले नेपालमा राजनीतिक स्थिरता हासिल गर्ने चुनौतीलाई उजागर गर्यो।
आर्थिक प्रदर्शन:
वृद्धि र चुनौतीहरू:
घरजग्गा कारोवारको मन्दी, पूँजीबजारको स्थिरता अनि बढ्दो कर्जा, लिलामीका सूचना र बैंकहरुलाई समेत बढ्दो नन बैकिंग एसेट र डिफल्ट लोनका कारण वर्ष २०२४ ले चुनौतिको पहिरो ल्याएको पक्का छ । नेपालको अर्थतन्त्रले केहि सुधारका सकारात्मक संकेतहरू नदेखाएको चाँही र्हैन, जसमा वास्तविक जीडीपी वृद्धिदर ३ दशमलव ९ प्रतिशत मा वृद्धि भएको छ, जुन अघिल्लो वर्षको २ प्रतिशत को वृद्धि भन्दा महत्त्वपूर्ण सुधार हो। सेवाक्षेत्र, विशेष गरी पर्यटन अनि विप्रेषण यस वृद्धिको प्रमुख चालक बन्यो, जसमा पर्यटन सम्बन्धी गतिविधिहरूमा ३० दशमलव ७ प्रतिशत को वृद्धि भएको छ।
प्राकृतिक प्रकोपहरू:
बाढी र पहिरो: सेप्टेम्बर महिनामा भारी वर्षासँगै बाढी र पहिरोले प्रकोप ल्यायो, जसले विशेषगरी काठमाडौँ उपत्यकामा ठूलो असर पुर्यायो। बागमती नदीको बाढीले कम्तीमा २२४ जनाको मृत्यु र २४ जनाको गुमाइको कारण बनायो। मनसुनको समयमा पनि बाढी र पहिरोले करोडौंको क्षति पुर्याउँदै सयौं मानिसलाई प्रभावित गरेको छ।
अन्य प्रकोपहरू: यस वर्षले जूनमा आएको बाढीले कम्तीमा २० जनाको मृत्यु गरायो र अन्य पहिरोले विभिन्न क्षेत्रहरूमा असर पुर्यायो।
दुर्घटनाहरू र दुःखद घटनाहरू:
विमान दुर्घटना: २४ जुलाई २०२४ मा सौर्य एयरलाइन्सको बम्बार्डियर CRJ200ER विमान त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट उड्नासाथ दुर्घटनाग्रस्त भयो, जसले १८ जनाको मृत्यु गर्यो। एकमात्र जीवित रहेको व्यक्ति पाइलट थियो, जसले घाइते भएर बच्न सके।
बस दुर्घटनाहरू: जुलाई महिनामा ६५ जना यात्रु सहित दुईवटा बसहरू त्रिशुली नदीमा हराए, र यी बसहरु आजसम्म पनि पत्ता लाग्न सकेका छैनन, हराइरहेका छन् । यसका अलावा अन्य धेरै सडक दुर्घटना, एउटा हेलीकप्टर दुर्घटना का साथ वर्ष २०२४ ले आफूलाई एउटा असुरक्षित वर्षका रुपमा राखेर गएको छ ।
प्रमुख व्यक्तित्वहरूको निधन: २०२४ मा नेपालका विभिन्न राजनीति, कला, र संस्कृति क्षेत्रमा प्रमुख व्यक्तित्वहरूको निधन भएको छ। १८ नोभेम्बरमा पूर्व सभामुख र संविधानविद् दमननाथ ढुगानाको निधन भयो। १८ नोभेम्बरमा पूर्व काठमाडौँ महानगरपालिका मेयर पिएल सिंहको पनि निधन भएको छ। यस वर्ष गायक भक्तराज आचार्य, भाषाविद् ज्ञानमणी नेपाल, र गायक प्रकाश तिमल्सिनाले पनि हामीलाई छोडेर गएका छन्, जसले देशको सांस्कृतिक परिप्रेक्ष्यमा गहिरो असर पुर्याएको छ।
सन् २०२४ ले पनि निर्मला पन्तको हत्यारा पत्ता लगाउन सकेन भने अमेरिकी शरणार्थी काण्डको जरा सम्म जान सकेन । सहकारी काण्डमा पनि पूर्वाग्रह राखिएको भनिएको यस वर्षमा पार्टी निकट अनेक अपराधीहरूले संरक्षण चाहिँ पाइरहेका छन् । जीवी राई सर्वाधिक चर्चामै रहेका यस वर्षमा रवि लामिछाने गृहमन्त्रीका रूपमा र सहकारी ठगका रूपमा एकै वर्षमा दुई पहिचानका साथ चर्चामा रहिनै रहे ।
गढीमाईको मेला र आइपिएल
हरेक ५ वर्षमा लाग्ने बिशाल गढीमाईको मेला वर्ष २०२४ मा लागेको थियो । वर्षको अन्ततिर गढीमाईको मेला लाग्यो भने डिसेम्बर महिनामा नै नेपालको पहिलो एनपीएल क्रिकेट आयोजना गरियो जसमा ८ वटा टिम थिए र अन्तत जनकपुर बोल्टसले उपाधि लिएर गयो । क्रिकेटको यस महाकुम्भमा अन्तराष्ट्रिय ख्यातिप्राप्त खेलाडिहरुको पनि बाक्लो उपस्थिती रहेको थियो ।
अन्तर्राष्ट्रिय
मध्यपूर्वको सङ्कट जस्ताको तस्तै राखेर यो वर्ष बिदा हुँदै छ । गाजाः, सिरिया र युक्रेनमा द्वन्द्व तीव्र भएसँगै वर्ष २०२४ भरि नै मध्यपूर्वले गम्भीर परिवर्तनको अनुभव गर्यो। उता इजरायल प्यालेस्टाइन द्वन्द्व झनै बढेर नागरिक हताहतमा वृद्धि भएको थियो र यसले अन्तर्राष्ट्रिय तहमा वार्ता र समाधानको आह्वान गरेको भए पनि यस विषयमा विश्व नै दुई ध्रुवमा बाँडिएको छ। सिरियामा, असद शासनको पतनले सम्भावित शान्तिको मार्ग त खोल्यो, तथापि चुनौतीहरू बाँकी नै छन्। वर्ष २०२४ मा इरानको क्षेत्रीय प्रभाव घटेको छ भने टर्की एक प्रमुख भूराजनीतिक खेलाडीको रूपमा फेरि उभिएको छ। रुस र यूक्रेन यूद्धको समाधान सन् २०२४ ले पनि दिन सकेन ।
अमेरिकामा राष्ट्रपति ट्रम्प संभवत अहिलेसम्मकै सर्वाधिक विवादित उम्मेदवारका बाबजुद पनि ४७ औँ राष्ट्रपतिका रूपमा विजयी भए । उनको आगमनसँगै अमेरिकाको आप्रवासी नीति र विश्वव्यापी परिदृश्यमा पर्न सक्ने प्रभावहरू वर्ष २०२५ ले देखाउनेछ ।
कुल मिलाएर, २०२४ नेपालका लागि मिश्रित भावनाको वर्ष थियो। देशले आर्थिक सुधारका संकेतहरू देखायो, विशेष गरी पर्यटन क्षेत्रमा, तर यसैसँगै राजनीतिक अस्थिरता, दुःखद दुर्घटनाहरू, र प्राकृतिक प्रकोपले पनि गहिरो असर पुर्यायो। अबको परिदृश्य सन् २०२५ ले देखाउनेछ ।
-सुयोग ढकाल
Liked by: