बिहान ब्रह्ममुहूर्तमा उठेर आफ्नो कुलपरम्परा, जातीय संकृतिअनुसार जन्मदिन मनाउदा उत्तम मानिन्छ । जन्मदिन धार्मिकविधि अनुसार नै मनाउदा हाम्रो संस्कार अनि समाजको हित हुन्छ । जन्मतिथिको दिनमा आफ्नो शरीरको उर्जा र तिथिको उर्जा सर्वाधिक मिल्ने भएको कारणले शरीरमा सकारात्मक उर्जाहरूको विकास जन्म तिथिमा बढी हुन्छ ।
शास्त्रीयपरम्परा अनुसार जन्मदिन अंग्रेजी तारिख अथवा विक्रमसंवतको गते अनुसार मनाउने चलन छैन । तिथि अनुसार नै जन्मदिन मनाउनु पर्छ भन्ने मान्यता छ । सम्पूर्ण धार्मिक कर्म तिथि अनुसार नै गर्ने गरिन्छ । जन्मदिन व्यक्तिले केक काटेर, मैनबत्ती निभाएर र गिफ्ट ग्रहण गरेर जन्मदिन मनाउने चलन पछिल्लो क्रम तीव्ररूपमा विकास भएको छ ।
वैदिकपरम्पराअनुसार अष्ट चिरंजीवी सहित अन्य भगवानको आरधना गरी, मिष्ठान्नप्रसाद बनाएर, बत्ती बालेर, उपहार लिनुभन्दा दान दिनु उत्तम हो भन्ने मान्यतालाई शिरोधार्य गर्दै दान, पुण्य, धार्मिक कर्ममा सरिक हुँदा राम्रो हुन्छ । शास्त्र अनुसार दियोलाई बालेको राम्रो मानिन्छ । बत्तीलाई निभाउनु भनेको आकस्मिक मृत्यु अथवा संकट आउनु हो जन्मदिनको दिनमा बत्ती बालेर जन्मदिन मनाउने गरौं किनभने बत्ती नारायण भगवानको स्वरूप मानिन्छ । हाम्रो कुनैपनि शास्त्रमा बत्ती निबाउने परम्परा छैन ।
लिनुभन्दा दिनु राम्रो हो र दानको महिमा बारेमा नया सानाबालबालिकालाई सानैबाट नैतिक शिक्षा दिन सके भविष्यको पुस्तालाई सत्मार्गमा हिड्न अभिप्रेरित गर्न सकिन्छ । सगुनहरु, राम्रा कपडाहरु दिनु राम्रो त राम्रो मान्नु पर्दछ तर लिने मात्र संस्कार सिकाउने र दिने संस्कार नासिकाउनु गलत हो । बच्चाहरुलाई जन्मदिनकोदिनमा कसरी गरिब दुःखीहरूलाई सेवा गर्न सकिन्छ, दान गरेर भविष्यमा कसरी देशको समाजको लागि केही गर्न सकिन्छ भन्ने भावना जागृत गर्नु आवश्यक छ ।
बिहानको समयमा स्नान गरेर, नयाँ कपडा लगाएर धार्मिक अथवा वैदिक परम्पराअनुसार दियो, गणेश कलश थापेर अष्टचिरञ्जीवीको प्रतिमा बनाएर र बिचमा षष्ठीकादेवीकोपूजा गरेर धार्मिक विधिले मार्कण्डेय आदि अष्टचिरञ्जीवीको पूजा गर्ने चलन रही आएको छ । आठ जना चिरञ्जीवी मार्कण्डेय, अश्वत्थामा, बलि, व्यास, हनुमान, विभीषण, कृपाचार्य परशुराम आदिको प्रतिमा बनाउने र पूजा गर्ने गरिन्छ ।
अश्वत्थामाबलिर्व्यासोहनुमाँश्चविभीषणः।
कृपःपरशुरामश्चमार्कण्डेयस्तथाष्टमः ।।
आफु जन्मेको जन्मबार, जन्मतिथि, जन्मनक्षत्र, जन्मराशी, जन्ममहिना, जन्मसंवत्सर, जन्मदिने मातापिता प्रति कृतज्ञता प्रकट गर्दै सम्पूर्ण दिनचर्या मानवीय नैतिक मूल्यमान्यता राखेर गरिब, असाय दिन दुखिलाई दान-पुण्य गर्दा बर्ष सुखमय र सफल हुन्छ । जन्मदिनभन्दा एक हप्ता अगाडि आफ्नो जन्मकुण्डलीमा भएका नराम्रा ग्रहलाई ध्यान दिदै वर्षकुण्डलीबनाएर नराम्रोलाई राम्रो बनाउने र राम्रोलाई अझै राम्रो बनाउने प्रयास गरिन्छ । रुद्रीपाठ, चण्डीपाठ, सत्यनारायण पुजा ग्रहशान्ति गर्ने गरिन्छ । नराम्रा योगिनी ग्रह, महादशा, अन्तरदशाको जप, पाठ, हवन गराउने चलन छ । विशेषगरी जन्मदिनमा व्यक्तिको आरती गर्ने र जन्मदिनवाला व्यक्तिले भगवानको र माता-पिता को आरती गर्दा उत्तम हुन्छ । आफूभन्दा ठूलो आमा, बुवा,गुरू आदिबाट आशिर्वाद लिने गरिन्छ । सानाले ठुलालाई मान्ने परम्परा बसी आएको छ । ठुलाले सानालाई माया गर्ने परम्परा रही आएको छ । बत्ती बालेमा, भगवानको पूजा गरेमा त्यो क्षेत्रको वातावारण शुद्ध हुन्छ । जन्मदिनमा मासु, मदिरासेवन गर्नु हुँदैन । जन्मदिनको दिनमा धेरै टाढा भ्रमण गर्ने, कपाल काट्ने, नङ काट्ने, हिंसा गर्ने, कटुवचन बोल्ने गर्नु हुदैन, अत: मांस र मदिरासेवन गर्दै झैँझगडा गर्ने कर्म धर्मविपरित हुन्छ ।
भड्किलो तरिकाले जन्मदिन मनाउनु भन्दा समाजलाई सहीदिशा दिदै सामाजिक, धार्मिक, पुण्यकर्ममा आफ्नो इच्छानुसार दान गर्दा नै समाज राम्रो दिशातिर अभिमुखी हुन्छ । वैदिक जन्मदिन मनाउनु हाम्रो संस्कार हो र यसलाई निरन्तरता दिनु पर्दछ । समाजमा भएको विकृतिलाई हामीले कम गर्नु पर्दछ ।
-ज्यो.पं. घनश्याम पोख्रेल
Liked by:
