ज्योतिष शास्त्र अनुसार कुनै पनि ग्रह एक राशिबाट अर्को राशिमा जाने क्रमलाई नै संक्रान्ति भनिन्छ । तर यहाँ अन्य ग्रह बिम्ब सानो हुने भएकाले संक्रान्ति काल वा समय अत्यन्त थोरै रहन्छ । त्यसैले अन्य ग्रहहरूको संक्रान्तिको प्रचलन नरहेर सूर्य संक्रान्ति मात्र महत्वपूर्ण र प्रसिद्ध छ । सूर्यको बाह्र संक्रान्ति मध्य मेष संक्रान्ति (बैशाख संक्रान्ति) बाट नै नेपालीहरुको नयाँ बर्ष आरम्भ हुने र सूर्य ग्रह मीन राशिबाट मेष राशिमा जाने भएकाले यसलाई मेष विषुवत् संक्रान्ति भनिन्छ ।
मेषसंक्रान्तितो यावत्षण्मासं विषुवत्फलम् ।
तुलासंक्रान्तितश्चैवं ज्ञातव्यम् विबुधैस् स्फुटम् ।।
मेष विषुवत् संक्रान्तिको पहिलो छ महिना (वैशाख देखि आश्विन) सम्मको राशि नामको पहिलो अक्षरको आधारमा ब्यत्तिहरूलाई के कस्तो शुभ र अशुभ फल प्रदान गर्दछन् ती निम्नानुसार रहेका छन्ः
– हस्ता (पू,ष,ण,थ), चित्रा (पे,पो,रा,री), स्वाति (रु,रे,रो,ता) विशाखा (ति,तू,ते,तो), अनूराधा (ना,नि,नू,ने), जेष्ठा (नो,या,यी,यू), मूल (य,यो,भा,भी): शीर्षेस भूलाभस शीरमा परेकाले शुभ ।
– मघा (मा,मी,मू,मे), पूर्वफाल्गुनी (मो,टा,टी,टू), उत्तरफाल्गुनी (टे,टो,पा,पी): मुखे पाण्डित्यम्स मुखमा परेकाले शुभ ।
– मृगशिरा (वे,वो,का,की), आद्र्रा (कू,ध,ङ,छ) पुनर्वसु (के,को,हा,ही), तिष्य (हु,हे,हो,डा), अश्लेषा (डी,डू,डे,डो): हृदी, हृदयमा धनागमं , शुभ ।
– भरणी (ली,लू,ले,लो), कृतिका (अ,ई,ऊ,ए), रोहिणी (ओ,बा,वी,बू) : दक्षकरे स्त्री लाभ, शुभ ।
– उत्तरभाद्रपदा (दू,थ,झ,ञ), रेवती (दे,दो,चा,ची), अश्विनी (चू,चे,चो,ला) : वामकरे भैक्षम्, अशुभ ।
– शतभिषा (गो,सा,सी,सू), पूर्वभाद्रपदा (से,सो,दा,दी) : दक्ष पादे भ्रमणम्, दाहिने खुट्टामा भ्रमण हुने, शुभ ।
– पूर्वषाढा (भू,ध,फा,ढा), उत्तरषाढा (भे,जो,जा,जी), श्रवण (खी,खू,खे,खो) : वामपदे कष्टम्, अशुभ ।
समग्रमा हस्ता, चित्रा, स्वाति, विशाखा, अनुराधा, जेष्ठा, मूल, मघा, पूर्वफाल्गुनी, उत्तरफाल्गुनी, मृगशिरा, आद्र्रा, पुनर्वसु, तिष्य, अश्लेषा, भरणी, कृतिका, रोहिणी, धनिष्ठा, शतभिषा र पूर्वभाद्रपदा नक्षत्र हुनेलाई राम्रो छ । संक्रान्तिले शुभ फल दिन्छ ।
उत्तरभाद्रपदा, रेवती र अश्विनी नक्षत्रमा जन्मिएको ब्यक्तिहरुलाई अशुभ रहेको छ भने पूर्वषाढा, उत्तरषाढा र श्रवण नक्षत्रमा जन्मिएको ब्यक्तिहरुलाई कष्ट रहेकाले गंङ्गा स्नान गरेर रुद्री, सत्यनारायण, चण्डी आदि पाठ गराएमा शुभ हुन्छ । साथै संक्रान्ति शुभ रहेकाहरुलाई पनि गंङ्गा स्नान आदि गरेमा फललाई अझै शुभ बनाउन सकिन्छ ।
–ज्यो. पं. मुकुन्द शर्मा
Liked by:
