नारी पुरुष सरोबरी, सँधैभरि बरोबरी
मार्च–८ को नारी दिवस मनाइरहँदा हामी नारी र पुरुष–दुबैलाई शुभकामना दिन चाहन्छौं । आजको दिनले लैगिंक समानताको व्यापक पैरवी गर्छ । आजको दिनले नारीविरुद्ध अपमान, हिंसा र असमानताबारे कडा प्रतिवाद गर्न नारीहरुलाई जागरुक पनि बनाउँछ ।
नेपालमा यो वर्ष पनि निर्मलाले न्याय पाइनन् । बरु भागरथीको अर्को काण्ड घट्यो । सुनिएका र मौन अन्य अनेकन घटना दोहोरिने र तेहरिने क्रम जारी छ । कोभिड–१९ पछिको लकडाउनमा विकसित देशहरुदेखि विकासोन्मुख देशहरु दुबैमा नारीमाथि हिंसा र अपमान अत्यधिक बढेको पाइएको थियो । उता बढ्दो ‘डिजिटल’ थलोहरुमा पनि नारीविरुद्ध ‘साइबर क्राइम’को अर्को लर्को थपिएको छ ।
यसैकारणले पनि सन् २०२१ को नारी दिवसको नारा नै Choose to Challenge अर्थात् ‘चुनौती छान या चुनौती स्वीकार गर’ भन्ने लाग्छ ।
आउनुहोस् आज संसार अनि समाजको कुरा गरौं । अनि कुरा गरौं समाजको अनि संसारको पनि । साथै यो समाजका केही अपरिहार्य शक्तिको, नारी शक्तिको । आमाको काख, दिदी–बहिनीको स्नेह, श्रीमती अनि मायालुको माया, यी सबै नारीपात्र अनि यिनको प्रगाढ मायाको पछ्यौरी भित्र नै एउटा पुरुषको जीवनका अवयव चलायमान हुन्छन् । आज तिनै नारीहरुको अन्तर्राष्ट्रिय दिवस्, मार्च ८ अर्थात् अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवस्, यस दिवसलाई महिला दिवस पनि भन्ने गरिएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस महिला जागरूकताको दिवस पनि हो ।
आजका दिन संसारभरि अनेक कार्यक्रम गरी सामाजिक, आर्थिक लगायत विकासका अन्य धेरै आयाममा नारीहरुको सक्रिय सहभागिता अनि नेतृत्वको प्रशंसा गरिन्छ । संसारमा लैङ्गिक समानता एउटा अभियान केवल लमतन्न नारा मात्र भएको छ । अति विकसित भनिएका देशहरु पनि नारी उत्पीडन अनि असमानताका मुद्दाहरू लुकाएर बसिरहेका छन् । तथापि नेपाल पनि यसपाला नारी समानतामा एउटा युगान्तकारी, गौरवशाली अनि संसारलाई नै उदाहरणीय कदम चाल्ने क्रममा छ । मुलुकको सबभन्दा उच्च पद राष्ट्रपति पनि महिला नै आसिन भएको हामीले देख्न पाएका छौं । केही वर्ष अघि त झन् प्रधानन्यायाधीश र सभामुख पनि महिला नै थिए । संसद र शासकीय संरचनामा पनि महिला उपस्थिति बढ्दो छ । यद्यपि यो पर्याप्त भने होइन ।
आज संसारले यसअर्थमा नारी दिवसको यो दिन नेपालीले राष्ट्रको महत्वपूर्ण नेतृत्व तहमा मातृत्वलाई गरेको छनौटलाई बेवास्ता गर्न सक्दैन । तर पनि कमजोर कानुनी प्रावधान अनि नेपाली समाजको पैतृक लैङ्गिक संरचनाका कारण दैनिकजसोका समाचारमा महिला हिंसाका कैंयन घटना सार्वजनिक हुन्छन् । कति कानुनी उपचारको बाटोमा लाग्छन् भने कति घटना समाजका अनेक मुखौटाबीच लुकाइन्छ, दबाइन्छ ।
व्याप्त अतिवादी सोच र संकीर्ण संस्कारजन्य चिन्तनबाट समाज यति ग्रस्त छ कि २१ औं शताब्दीको यो अत्याधुनिक युगमा बोक्सीको आरोपमा मानव मलमूत्र खुवाइन्छ । जङ्गली सामाजिक संरचनाका छविहरू तब देखिन्छन्, जब एउटी निरिह महिला कुटिन्छिन्, पिटिन्छिन्, अपमानित हुन्छिन् । पुरानो उखान छ, ‘यत्र नार्यस्तु पूज्यन्ते रमन्ते तत्र देवता’... अर्थात्, ‘जहाँ नारी पुजिन्छिन्, त्यहाँ देवता रम्दछन्’ । तर लक्ष्मी पुजिने देशमा लक्ष्मीको अस्मिता निरन्तर लुटिएकै छ, चुटिएकै छ... । ‘सतीले सरापेको देश’को दाग त्यतिकै भएको होइन, लाखौं सामाजिक संकीर्णताका शिकार महिलाहरूको आशु नै हो जो कुनै अर्को कारणले बगेकै, धेरै कारणले समस्या यथावतै छ ।
विश्व परिप्रेक्ष्यको कुरा गर्दा आमा दिवस या भ्यालेन्टाइन दिवसजस्ता विशेष दिवसहरुमा मानिसहरुले आफ्ना आमा या मायालुलाई स–सम्मान स्नेह व्यक्त गर्ने गर्छन् । तर आज भने त्यस्ता सम्पूर्ण नारीमय दिवसहरुको समायोजन हो । आउनुहोस् एकफेर संकल्प अनि संझना गरौं, ती नारी पात्रहरुलाई जसले हाम्रो जीवनमा स्नेह अनि ममताको वर्षा गरेका छन् । ती सबैप्रति एकफेर कृतज्ञ बनौं अनि सदासर्वदा उनीहरुलाई सम्मान गर्ने प्रतिवद्धता जाहेर गरौं । संसारभरिका मान्छेले वैजनी रंगको रिबन लगाएर पनि आज नारी शक्ति अनि समानताका लागि ऐक्यबद्धता जनाउँछन् ।
यस पटकको नारी दिवसमा संघ–संस्थाहरु, सामाजिक अभियन्ताहरूले ‘परिवर्तनका लागि खरो भएर उत्रिऔं, अनि अझ समावेशी अनि लैङ्गिक समानतासहितको कार्य वातावरणका लागि’ भनेर पैरवी गरेका छन् । एकफेर सोचौं, हामीले हाम्रा दिदी–बहिनीहरुका लागि कत्तिको सहज अनि समान समाजको निर्माण गरिरहेका छौ ?...., चाहे हामी महिला हौं या पुरुष, नारी समानताका लागि हाम्रो भूमिका उत्तिकै महत्वपूर्ण छ ।
सडकदेखि सदनसम्म नारी मैत्री स्वरहरु गुञ्जियोस् । फेरि नारी समानता भनेको नारी र पुरुषहरु बीचको टक्कर वा द्वन्द्व ठान्नु हुन्न । हाम्रा सामाजिक संरचनाले तोकिदिएको महिला–पुरूषबीचको विरोधाभासपूर्ण परिधि, सीमा अनि समानतामा विद्यमान दूरीलाई चिर्न नयाँ पुस्ताले महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्नुपर्छ ।
एक–अर्काका विविधतासहितका गुणहरूको सम्मानसाथ आत्मसात् गरौं । समानतालाई सहकार्यमा रुपान्तरण गरौं । देवी, कुमारी, पञ्चकन्या स्वरुपमा नेपाली समाजले नारीको अर्चना गर्दैआएकै हो । यो क्रम केवल चाडबाडमा मात्र सीमित सीमित राखिनुहुन्न । हाम्रो सम्पूर्ण व्यवहारमै समानता परिणत गर्नुपर्छ । नारीहरु आमा रूपका जीवित देवी हुन् । यो प्रकृतिको अनि समाज–चक्रको एउटा महत्वपूर्ण कारण हो । सुन्दरता अनि समानता दुबैको समानान्तर लहरहरु बढ्दै जाऊन्, तमाम आमा, हजूरआमा, दिदी–बहिनी समग्रमा नारी–स्वरूपलाई शुभकामना ।
‘नारी पुरुष सरोबरी, सँधैभरि बरोबरी’
––––
हाम्रो पात्रोका लागि सुयोग ढकालद्वारा तयार आलेख ।
Liked by:
